Λέξεις

Έρχονται από τη σιωπή και πεταρίζουν

γύρω από μια κηλίδα φως.

Όσες δεν καίνε τα φτερά τους,

τις καρφιτσώνω στο χαρτί.

 

Από το πρώτο κιόλας εισαγωγικό ποίημα Λέξεις της πρώτης ποιητικής συλλογής του Απόστολου Καλουδά Η ξύλινη γλώσσα της καρέκλας, διαφαίνεται ήδη πως η γραφή του θα μας συστηθεί μέσα από μια συμβολική και συνάμα υπαινικτική γλώσσα. Μια γλώσσα που στάθηκε ικανή να επιβιώσει άρα έγινε και πολύτιμη να μοιραστεί.

Ότι προέρχεται από την σιωπή ενός ανθρώπου που δημιουργεί, υποδηλώνοντας και την ανυπαρξία ουσιαστικά με την λέξη σιωπή, μπορεί και πεταρίζει σύμφωνα με τον ποιητή γύρω από μια κηλίδα φως, γύρω από μια κηλίδα αλήθειας δηλαδή της έκφρασης άρα και της αποκάλυψης της. Τις άθικτες λέξεις που διατήρησαν την αξία τους σαν άλλες νυχτοπεταλούδες που δεν κάηκαν σ΄ αυτήν την αποκάλυψη, ο ποιητής τις κατέγραψε και τις καρφίτσωσε στο χαρτί προς κάθε ενδιαφερόμενο/η αναγνώστη/στρια.

Μια νέα ποιητική συλλογή πάντα έχει να μας αποκαλύψει μια οπτική νέα πάνω στα αιώνια θεμέλια της ίδιας τυραννίας του ανθρώπου περί χρόνου, περί θανάτου και περί έρωτος. Η ξύλινη γλώσσα της καρέκλας μας χαρίζει την ανατρεπτική φρεσκάδα του ανθρώπου που σκαρφίστηκε με λογοτεχνική φαντασία τα δικά του μονοπάτια στην ίδια τυραννία με μια τελείως διαφορετική οπτική από αυτήν που συναντάμε αναγνωστικά ως συνήθως.

Λέξεις ως άλλες νυχτοπεταλούδες λοιπόν.Και παρατηρούμε πως μας εισάγει στην γραφή του μ΄ έναν δυνατό συμβολισμό εξαρχής, εκείνης της έλξης προς την καταστροφή όπου έχουν τούτα τα λεπιδόπτερα έντομα,συμβολίζοντας και την ανθρώπινη τραγική αδυναμία της επιθυμίας να αντισταθεί σε όλα αυτά που ενδεχομένως τον πληγώνουν.

Στα πρώτα ποιήματα η νύχτα κυριαρχεί. Άλλες φορές τα τσίνορα της ξεβάφουν από βροχές, άλλες γίνεται η βλεφαρίδα της Σελήνης ή γίνεται ουσιαστικό για να φωλεύει τη μέρα, τον χρόνο, τη ζωή. Άλλωστε, όπως γράφει και ωραιότατα ο ποιητής

Γυμνή,/αν σημαίνεται η νύχτα,/δεν χρειάζεται στολίδια.

Έτσι και οι στίχοι του Α.Κ. χωρίς τα περιττά στολίδια -φέρνοντάς μας στο νου και την φράση του Σεφέρη «γιατί και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της» – με τρόπο συνοπτικό και με απλό λόγο δίνουν έμφαση σε μια αμεσότητα του μηνύματος χωρίς να λείπει παρόλα αυτά η πυκνότητα του νοήματος. Μας αναφέρει πάλι ο ίδιος πως

Κάτι φορούν τα γυμνά ποιήματα/ Τελείως/ κανείς δεν γδύνεται,/ όταν γράφει./ Δεν ξέρω/ τι φορώ,/ στα ποιήματά μου,/ όταν τα θέλω γυμνά.

Βλέπουμε πως απορρέει μια εσωτερική αναζήτηση και ανάγκη του ποιητή να απογυμνώσει την ποίησή του από κάθε τι περιττό ή τεχνητό, επιθυμώντας την αυθεντικότητα στην έκφραση, αναζητώντας την αλήθεια πέρα από τις λέξεις και τους στολισμούς. Και το καταφέρνει με μια πολυδιάστατη χρήση της έμπνευσης. Μας χαρίζονται ωραιότατα ποιήματα που αντανακλούν τηναγωνία του να βρει κανείς ένα νόημα σ΄ έναν σημερινό κόσμο που κάποτε φαίνεται να μην έχει κανένα.

Υπαρξιακά ποιήματα ενίοτε με φιλοσοφική αναζήτηση για το πέρασμα του χρόνου και την αναπόφευκτη παρουσία του θανάτου καθώς και την αίσθηση της ματαιότητας ή της παγίδευσης σ΄ έναν κόσμο όπου η αλήθεια πολλές φορές μοιάζει δυσδιάκριτη. Ο ποιητής μέσα από την ατομική εμπειρία διερευνά την πνευματική κενότητα του σύγχρονου κόσμου με στίχους που δεν επιδιώκουν μοναχά την αισθητική απόλαυση που μας δίνεται στο μεγαλύτερο σύνολο της συλλογής αλλάμε την κριτική τους σκέψη προσπαθούν να συνδυάσουν την καλλιτεχνική δημιουργία με τον στοχασμό. Και συχνά παρατηρείται μια περιπαικτική αν θέλετε στοχαστικότητα, εκείνο το είδος του χιούμορ που χρησιμοποιεί την ειρωνεία άλλοτε για να επικρίνει και να υπονομεύσει, άλλοτε απλώς για να αυτοσαρκάσει, θίγοντας προσωπικά θέματα ή κοινωνικά της καθημερινής ζωής. Η μεταφορική γλώσσα και η αλληγορική τεχνική στους στίχους του καταφέρνουν κομψά να προσδώσουν βαθύτερα νοήματα και σύνθετες σκέψεις με ισχυρό τρόπο, θίγοντας πολύπλοκα θέματα χωρίς πάντα την άμεση αναφορά τους. Κι αυτό το καταφέρνει εξαιρετικά με λιτότητα όπως προαναφέρθηκε στη γραφή σε όλα τα ποιήματα και με τον έμψυχο ρόλο που δίνει να διαδραματίζουν τα άψυχα αντικείμενα.

Ας σταθώ εδώ λοιπόν, προσπερνώντας αλήθεια πολλά άλλα που αξίζει να αναφερθούν για την συλλογή του Απόστολου, αλλά αισθητικά με την κοινωνική τους και κάποτε πολιτική τους χροιά με κερδίζουν περισσότερο στα σημεία κάποια ποιήματα.

Στο τελευταίο ποίημα της πρώτης ενότητας Λευκό (σελ. 35) γράφει στην κατακλείδα:

[…] Άλλωστε το χαρτί/ το φτιάχνουν οι άνθρωποι/ από σφαγμένα δέντρα

Πόσα ερωτήματα εγείρει αυτός ο στίχος για το τίμημα της ανθρώπινης δημιουργίας! Δεν είναι απλώς μια αποτύπωση της πραγματικότητας, αλλά ένα κάλεσμα να σκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε τη φύση για να εκφράσουμε την τέχνη και τις ιδέες μας. Παράλληλα, αναδεικνύει την ειρωνεία και την αντίφαση του πολιτισμού, ο οποίος επιδιώκει να δημιουργεί κάτι όμορφο ή σημαντικό, συχνά με μέσα που περιλαμβάνουν την καταστροφή του ίδιου του κόσμου που θέλει να εξυμνήσει.

Σ΄ ένα ποίημα που ξεχώρισα από την πρώτη ανάγνωση και ξεκινά την δεύτερη ενότητα της συλλογής με τον τίτλο Κομματική συνάντηση (σελ.39), ο ποιητής πολύ έξυπνα χρησιμοποιεί την εικόνα των άψυχων αντικειμένων, των επίπλων, που ζωντανεύουν τη νύχτα για να μιλήσει για την αδράνεια, τη στασιμότητα και τη συμβολική απουσία δράσης.

Κομματική συνάντηση

Μεσάνυχτα πέσαμε για ύπνο.

Έμειναν μόνα στο καθιστικό τα έπιπλα.

Ζωντάνεψαν μες στο σκοτάδι,

έκαναν συνέλευση.

Οι τέσσερις καρέκλες μίλησαν με γλώσσα ξύλινη.

Οι δύο πολυθρόνες μίλησαν νωχελικά.

Πήρε και το τραπέζι θέση

στο πλαίσιο τετράγωνου δογματισμού.

Τέλος,

ο καναπές πρότεινε να μη δράσουν.

 

Βλέπουμε ότι με τη μεταφορά της «συνέλευσης» των επίπλων, αναδεικνύονται στοιχεία της ανθρώπινης κοινωνίας, όπως η επικοινωνία, η αντίθεση και η απροθυμία για αλλαγή. Το ποίημα κινείται ανάμεσα στο φανταστικό και το αλληγορικό, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με τη δυναμική της ανθρώπινης συμπεριφοράς και την τάση προς τη στασιμότητα.Η «ξύλινη γλώσσα», η «νωχελικότητα» και ο «τετράγωνος δογματισμός» των επίπλων λειτουργούν ως αλληγορίες για τις κοινωνικές δυναμικές, όπου η έλλειψη πρωτοβουλίας και η απροθυμία για αλλαγή κυριαρχούν. Ο καναπές, με την πρότασή του να μη δράσουν, αντιπροσωπεύει την επικράτηση της αδράνειας. Από την άλλη στο ποίημα Το καρφ ίη αναμονή και η αδράνεια είναι σαν να  επισπεύδουν το ξαφνικό και άδοξο αν θέλετε, καθοριστικό τέλος.

 

Το καρφί

 

Καρφί στον τοίχο

περιμένει,

μήπως κρεμάσουν

ένα πιάτο, κάδρο, φωτογραφία.

Περνά ο καιρός.

Μια μέρα

το αρπάζει στα σαγόνια της

η πένσα.

 

Εδώ το καρφί και η πένσα αντιπροσωπεύουν τη στασιμότητα και την παρέμβαση, αντίστοιχα, που συνοψίζουν τη διαδικασία της ζωής και τις εναλλαγές της.

 

Επίσης στο ποίημα,

Το κτήριο

Υπηρεσία πολύφημη.

Το κτήριο με τα γραφεία της

μας βλέπει

από δεκάδες τζαμαρίες.

Για είσοδο έχει σπηλιά του Κύκλωπα.

Όποιος μπλέξει εδώ μέσα

γίνεται Κανένας.

 

εξερευνάται η σχέση μεταξύ ατομικότητας και κοινωνικής δομής. Η αναφορά στη σπηλιά του Κύκλωπα αναδεικνύει τους κινδύνους που ενδέχεται να προκύψουν σε ένα περιβάλλονόπου οι άνθρωποι χάνουν την ταυτότητά τους και γίνονται «Κανένας» μέσα στο σύστημα. Η απομόνωση και η παρακολούθηση που προκύπτουν από την ύπαρξη τζαμαριών συμβάλλουν στην ένταση αυτής της ιδέας. Βλέπουμε πόσο ωραιότατα συνδυάζει στοιχεία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας με τη σύγχρονη πραγματικότητα των γραφειοκρατικών χώρων, δημιουργώντας έναν ισχυρό συμβολισμό για τη ζωή μέσα σε ένα γραφειοκρατικό και αδιάφορο σύστημα. Οι εικόνες της παρακολούθησης και της απώλειας ταυτότητας αναδεικνύουν την ανθρώπινη ανάγκη για ατομικότητα και σύνδεση σε έναν κόσμο που συχνά απορροφά τους ανθρώπους σε ομοιότητες.

Και τέλος στο ποίημα,

Η καρέκλα

Το πιο καρτερικό τετράποδο,

εξέλιξη της πέτρας,

που καθόταν ο πρωτόγονος.

Για πάντα δεν θα αντέχει

το πολιτισμένο βάρος μου.

Θα σπάσει.

προσφέρεται μια ισχυρή κριτική της σύγχρονης κοινωνίας και της ανθρώπινης κατάστασης. Η καρέκλα ως σύμβολο της σταθερότητας και της υποστήριξης, συγκρούεται με την πίεση και τις απαιτήσεις της πολιτισμένης ζωής. Το ποίημα μας καλεί να αναλογιστούμε τις συνέπειες της προόδου και την απώλεια της σύνδεσης με τις ρίζες μας.

Κατανοούμε λοιπόν πως στην ποίηση και εν γένει στην γραφή του Απόστολου Καλουδά, που μόνο ξύλινη δεν είναι, το ευχάριστο ξάφνιασμα που μας προκαλείται από την πρωτοτυπία και τις ασυνήθιστες εικόνες με τις απροσδόκητες συνδέσεις που αυτές δημιουργούν, όπωςπαράδειγμα η συναναστροφή του Μικελάντζελο με τον Λάο Τσε, γίνεται ένα δυνατό εργαλείο ώστε να προκαλεί τον/την αναγνώστη/στρια να διαβάσει την γραφή του και να επαναπροσδιορίσει μέσα από την πρωτοτυπία της πολλάθέματα με τα οποία συνδιαλέγεται. Και τον ευχαριστούμε γι΄αυτό.

 

 

 

 

από Σπύρος Αραβανής
1 Σχόλιο