Όλα για την τέχνη της γραφής που είναι η ποίηση. Η εκ του μακρόθεν γνωριμία μου με τον σύγχρονο γερμανό ποιητή Durs Grünbein (γεννηθείς το 1962) ξεκίνησε με την συλλογή «Απομακρυσμένη επιγραφή» που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Υπερίων (1997) σε μετάφραση του Αθανάσιου Λάμπρου. Το 2007 έπεσε στα χέρια μου η συλλογή του Grünbein «Του χιονιού ή ο Ντεκάρτ στη Γερμανία» (Κέδρος) σε κοινή μετάφραση των Γ. Λίλλη και Θ. Πούτα.

Ανά την Ευρώπη το έργο του ποιητή έλαβε θετικές κριτικές και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις όπου σημαντικές μορφές της κριτικής οι οποίες βρίσκονταν για χρόνια αντιμέτωπες, οι απόψεις τους για τον Grünbein συνέκλιναν και σχεδόν ταυτίστηκαν. Αυτό σημαίνει πως ο ποιητής κατάφερε με την σταθερή του γλώσσα και τα ιδιαίτερά του ευρήματα να ενώσει τα πεδία της κριτικής εισάγοντας ένα έργο που ξεπέρασε την άρνηση της μορφής και την μοντέρνα κακοτεχνία. Εν ολίγοις, και για να μην επεκταθώ δίχως λόγο, έχομε την εμφάνιση μίας ποίησης που εκφράζει σθεναρά τις πολιορκίες που δέχεται η ύπαρξη μέχρι να αφήσει την τελευταία της πνοή. Έτσι, απολύτως ορθά και καθόλου απρόσμενα ο Durs Grünbein αντιμετωπίζεται ως πραγματικό ποιητικό μέγεθος με φλέβες και ρίζες που τρέφονται από τα έγκατα. Από την στάχτη άλλων οργανισμών που υπηρέτησαν την ποίηση παρόμοια. Αυτό το σημείωμα όμως δεν ασχολείται με την αξιολόγηση του γερμανού ποιητή, τον χρησιμοποιεί σαν παράδειγμα.

Δεν γνωρίζω ποια ακριβώς τύχη είχαν τα ποιήματα του Grünbein στην Ελλάδα. Φαντάζομαι πως υπήρξε ένα ποσοστό θετικής υποδοχής και αποδοχής. Συνήθως πληροφορούμαστε καλύτερα για το έργο της Αγγλοσαξονικής και της Αμερικάνικης ποίησης, παραπάνω μάλιστα κι απʼ όσο χρειαζόμαστε, ενώ μας λείπουν κείμενα σχετικά με τη δική μας, εγχώρια ποιητική παραγωγή.

Ορμώμενος όμως από τα πιο πάνω στοιχεία και έχοντας μία σχετικά καλή ενημέρωση για την πορεία της ελληνικής ποίησης αναρωτιέμαι για ποιόν λόγο η ελληνική κριτική καθυστερεί τόσο να αναδείξει και να σχολιάσει διεξοδικά τα έργα νέων δικών μας ποιητών που παρουσιάζουν από κάθε άποψη, προερχόμενη από θεμελιωμένη αξιολόγηση, ιδιαίτερα λογοτεχνικά προσόντα και αυθεντικότητα. Ποιητές που απευθύνονται άμεσα στην κοινωνία και αντλούν από τον χρόνο του φωτός, την πηγή της αποδέσμευσης, παράγουν το δικό τους σέλας. Ένα προσωπικό ρεύμα το οποίο διοχετεύεται στον μεγάλο ποταμό της παγκόσμιας ποιητικής παράδοσης.

Παρατηρούμε την υπερφόρτωση του δικτύου της σύγχρονης ελληνικής ποίησης από νεαρά πρόσωπα που δεν έχουν καν απογαλακτιστεί από τις βασικές αρχές, δημοσιεύουν ποίηση η οποία αδυνατεί να τεκμηριώσει τις δυνατότητές της. Στην καθημερινότητά μας συζητάμε για νεότερους και παλαιότερους ποιητές, που έργα τους και σχολιασμούς για την πορεία τους δεν συναντάμε στα γνωστά λογοτεχνικά περιοδικά (Δέντρο, Εντευκτήριο, Λέξη, Μανδραγόρας, Πλανόδιον, Ποιητική, κ.ά.) Ενδεχομένως να χρειάζεται άλλος ένας «Κανόνας». Η θέσπιση ενός ακόμη ποιητικού συμβολαίου.

Η άποψη πως «εκείνοι» γνωρίζουν κι εμείς όχι δεν μπορεί να βρει πουθενά υποστήριξη. Δύσκολα βρίσκεις αγράμματο άνθρωπο. Κινούμαστε όλοι μας, κατά το δυνατό, σε έναν πακτωλό εκδόσεων, αντλούμε από το διαδίκτυο. Αρκετοί ανάμεσα σε εμάς που «δεν γνωρίζουμε» κατέχουμε επίσης θέσεις ή εργαζόμαστε στον χώρο της εκπαίδευσης, ακόμη και της ανώτατης. Συναντάμε κάποιο αδιέξοδο; Απαντώ όχι. Έχει γίνει η ποίηση πιο φτωχή; Απαντώ όχι. Οι φυγόκεντρες σταθμίσεις όμως αποδεικνύεται πως έχουν αποτύχει. Όσο κι αν αυτό το πανόραμα των δημοσιεύσεων επικρατεί. Στη χώρα μας η ποίηση δείχνει πως τελειώνει, μα στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι.

Αυτό που φταίει λοιπόν δεν είναι «ο ποιητής που περισσεύει» μα ο κριτικός που περισσεύει, ή πιο βεβαρυμμένα, όποιος χρησιμοποιεί τον χώρο της ποίησης έχοντας θέσει τον ίδιο του τον εαυτό στο κέντρο της αποτίμησης των πάντων. Και πού κατέληξε αυτό; Σε μία μέτρια ποιητική η οποία εκ των πραγμάτων εξατμίζεται στο στάδιο της δημοσίευσης. Αυτή η κατάσταση δεν τιμά κανέναν ούτε καν εκείνους που υποτίθεται πως προάγουν την ποίηση στη χώρα μας. Παρεκτός κι αν η αδυναμία αντιμετώπισης του μεγάλου μεγέθους έχει καταστήσει πρότυπο το μικρό. Ο κατά πολλούς δαφνοστεφής Γουάλλας Στήβενς μας έχει προετοιμάσει για άλλο γεγονός, τον χαμό των ημίθεων με την εμφάνιση των θεών.

Ευχαριστώ για την φιλοξενία

Βασίλειος Ντούμης

από Σωτήρης Παστάκας
17 Σχόλια