Η “Ευδαίμων Αραβία” της Φουντέα-Σκλαβούνου
ως ένα πείραμα γλώσσας και συνείδησης
Η νέα συλλογή της Τζένης Φουντέα-Σκλαβούνου, Ευδαίμων Αραβία (Μανδραγόρας, 2024), αποτελεί μια ποιητική αναζήτηση στα βάθη της ανθρώπινης συνείδησης και της σύγχρονης εμπειρίας. Μέσα από έναν πειραματικό και ανατρεπτικό λόγο, η ποιήτρια μάς προσκαλεί σε ένα ταξίδι αυτοανακάλυψης, όπου η γλώσσα διαλύεται και ανασυντίθεται, αποκαλύπτοντας την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Με ποιήματα που θυμίζουν θραύσματα ενός εσωτερικού μονόλογου, εξερευνά τα μυστήρια του ασυνείδητου και τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.
Η Φουντέα-Σκλαβούνου απομακρύνεται από τα στενά όρια της συμβατικής ποιητικής έκφρασης, επιλέγοντας έναν δρόμο που χαρακτηρίζεται από την υπερρεαλιστική φαντασία και την αποδόμηση των γλωσσικών δομών. Καταθέτει μία αισθητική πρόταση που εγκαταλείπει τον αντι-αισθητικό χυλό της μεταμοντέρνας ποιητικής. Η Φουντέα-Σκλαβούνου αξιοποιεί την υπερρεαλιστική παράδοση, καταθέτοντας οικουμενικούς προβληματισμούς και αγωνίες για τον άνθρωπο ως τμήμα της κοινότητας. Μέσα από τον θρυμματισμό της εικόνας αναδεικνύει το υπαρξιακό τραύμα (βλ. «Η μετάνοια», «Χαμένη Εδέμ», «Σκηνές από έναν γάμο», «Δυοίν θάτερον», «Η μαρκίζα», «Αυτό», «Ρίζες», «Μουσική Δωματίου», «La minore»).
Αξιοποιώντας επιλεκτικά ποιητικές συμβάσεις και ανατρέποντας άλλες, η ποιήτρια συνδέει την κοινωνική πραγματικότητα με την ατομική οπτική. Αρνείται να περιγράψει τον αντικειμενικό κόσμο και τον αναπλάθει μέσα από την υποκειμενική εμπειρία. Κρίνει ανώφελο να οδηγηθεί σε μια ρεαλιστική απεικόνιση. Για αυτό επαναδιατυπώνει μέσα από το ατομικό πρίσμα τη σχέση ανθρώπου και κοινωνικού περιβάλλοντος και πολιτισμού. Παρουσιάζει τον περιβάλλοντα χώρο, όπως τον εισπράττει ο διαθλαστικός φακός των συναισθημάτων και μιας γλώσσας αφαιρετικής.
Η δημιουργός πειραματίζεται με το νόημα, ανατρέποντας τις καθιερωμένες γλωσσικές συμβάσεις, προάγοντας μια ποιητική της ανατροπής. Ο στίχος της αναδεικνύει τη σχετικότητα του νοήματος, ξεπερνώντας τη θεωρία για την αυτοτέλεια του κειμένου. Άλλωστε, η παραγωγή νοήματος είναι μια ιδεολογική κατασκευή με κεντρικό υποκείμενο τον αναγνώστη και την αναγνώστρια. Οι ερωτήσεις, οι αντιθέσεις και οι αρνήσεις και οι επαναλήψεις ή οι αντιστροφές συνθέτουν ένα πλούσιο και πολυεπίπεδο νοηματικό και συναισθηματικό πλέγμα. Αποτελούν κεντρικά στοιχεία της ποιητικής της γλώσσας, τοποθετημένα με δεξιοτεχνία και προσφέροντας πολλαπλά επίπεδα νοήματος και συναισθηματικής εμπειρίας. Οι ερωτήσεις λειτουργούν ως παράθυρα προς το άγνωστο, προκαλώντας τον αναγνώστη και την αναγνώστρια σε μια διαλογική σχέση με το ποίημα. Δημιουργούν μια αίσθηση αναζήτησης, αμφιβολίας και ενθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή τους στη διαδικασία της ερμηνείας. Οι αντιθέσεις και οι αρνήσεις δημιουργούν ένταση και δραματικότητα, υπογραμμίζοντας τις πολυπλοκότητες της ανθρώπινης εμπειρίας και τις συνεχείς συγκρούσεις που διαμορφώνουν την ατομική ταυτότητα.
Η διακειμενικότητα, που ενσωματώνεται με έναν τρόπο “αυθόρμητο”, προσθέτει νέα επίπεδα νοήματος. Αν τα κείμενα γεννιούνται μέσα στον ωκεανό άλλων κειμένων, τότε ορισμένες συνθέσεις της συλλογής αξιοποιούν τη διακειμενικότητα σερφάροντας στα κύματα αναπάντητων υπαρξιακών ερωτημάτων. Ο Λακάν ο Ντερινά, ο Νίτσε κ.ά. τοποθετούνται στον ρευστό χωρίς στίξη στίχο, αναδεικνύοντας τους προβληματισμούς της ποιήτριας, ενώ μυθολογικά διακείμενα προσθέτουν νοηματικό βάθος στον ποιητικό προβληματισμό.
Με επίκεντρο το πρώτο ενικό γραμματικό πρόσωπο, η δημιουργός στοχάζεται για το νόημα («Το αδιανόητο τίποτα»), την αλήθεια («Το συμβάν»), την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου για την επιτυχία («Επιτυχία»), την ποίηση («Αυταρέσκεια», «Ποιητικό αίτιο»), την ιστορία («Η φάρσα») και τον χρόνο («La minore», «Το οξυγόνο») ή τον έρωτα («Η δεσποτεία», «Σκηνές από έναν γάμος», «Ο κανόνας») και την απογοήτευση που γεννά η ίδια η ζωή («Διαλεκτική πλάνη», «Το σωματείο», «Πραγματεία», «Placebo»).
Επιλογικά, η Φουντέα-Σκλαβούνου, μέσα από την Ευδαίμων Αραβία, μας προσκαλεί σε ένα ποιητικό ταξίδι που ξεπερνά τα όρια της γλώσσας και της λογικής. Με τη χρήση της υπερρεαλιστικής τεχνικής και της αποδόμησης των συμβάσεων, δημιουργεί ένα ποιητικό σύμπαν όπου τα πάντα είναι δυνατά. Τα ποιήματά της λειτουργούν ως ένα είδος ονείρου, όπου οι εικόνες διαρκώς μεταμορφώνονται και οι έννοιες αμφισβητούνται. Με αυτόν τον τρόπο, η ποιήτρια μάς προσκαλεί να επαναπροσδιορίσουμε την ίδια την έννοια της πραγματικότητας και να ανακαλύψουμε νέες διαστάσεις της ανθρώπινης εμπειρίας.
