Μία ποιητικη ψυχογραφία των απελπισμένων σύγχρονων ανθρώπων
Αν υπήρχε η δυνατότητα να διαβάσει την καινούργια ποιητικη συλλογη του Ανδρέα Φουσκαρίνη που τιτλοφορείται «Πυροβάτες και τεχνουργοι» ο Άρθουρ Σοπενχάουρ, ένας απο τους βασικότερους εκφραστες του πεσσιμισμου, σίγουρα ο γερμανος φιλόσοφος θα έτριβε τα χέρια-του από χαρα και ικανοποίηση. Αν ζούσε πιθανον και να τον έχριζε επίσημο συνομιλητη-του. Γιατι μας έδωσε μία συλλογη όμορφη και εντυπωσιακη στην εμφάνισή-της αλλα πεσσιμιστικη πέρα για πέρα στο περιεχόμενό-της.
Θέλω να επισημάνω πως αυτη η συλλογη μεταφέρει μέσα στις σελίδες-της πολλη απαισιοδοξία, παρα το γεγονος πως το δεύτερο κιόλας στη σειρα ποίημα, που υπάρχει σε μία απο τις πρώτες σελίδες τηςσυλλογης, τιτλοφορείται, ίσως απο τραγικη ειρωνεία, «Αισιοδοξία», σ. 10.
Με άλλα λόγια, ο ποιητης Α. Φουσκαρίνης σε αυτη τη συλλογη-του βλέπει ή, ας μην είμαι απόλυτος, τείνει να βλέπει όλα τα πράγματα με μία αρνητικη ματια και διάθεση, γεγονος που σε αναγκάζει να διερωτάσαι τι είναι εκείνο το συνταρακτικο στοιχείο που οδήγησε αυτο τον χαρισματικο ποιητη (απο τους καλύτερους της ελληνικης περιφέρειας) σε αυτο το σκοτεινο σημείο, σε αυτόν τον ψυχικο καταπέλτη.
Προσωπικα, δεν αμφιβάλλω πως το βαρυ φορτίο των γηρατειων που νιώθει ολοένα και συνεχως να τον λυγίζει αλλα και η αδυσώπητη μοναξια που γυροφέρνει τα άτομα αυτης της ηλικίας, μαζι βέβαια και το κατασπαραγμένο και αιματωμένο σώμα της κοινωνίας που αντικρίζει μπροστα-του καθημερινα, έχουν το μερίδιο-τους και συμβάλλουν σημαντικα πιστεύω σε αυτη την αρνητικη ψυχικη κατάσταση που έχει περιέλθει ο ποιητης.
Για την ακρίβεια, η καινούργια ποίηση του Α. Φουσκαρίνη, φανερώνει ένα δημιουργο που έχασε παντελως την πίστη-του στη ζωη (πράγμα θλιβερο και ακατανόητο για μένα) γιατι βλέπει ή αισθάνεται πως η ζωη σήμερα είναι γεμάτη με αναποδιες, αποτυχίες και αδιέξοδα ήγιατι βρίσκει πως οι δρόμοι σήμερα δεν βγάζουν πουθενα, γιατι είναι όλοι, όπως πιστεύει, ερμητικα κλειστοι και θανατεροι. Ενδεικτικο αυτου του ανθυγιεινου κλίματος που περιβάλλει τον ποιητη είναι και οι τίτλοι κάποιων ποιημάτων-του, όπως «Αδιέξοδοι δρόμοι» σ. 9, «Οι δρόμοι είναι για να πεθάνουμε» σ. 41, «Όλοι οι δρόμοι είναι αδιέξοδοι» σ. 46, «Όταν ο χρόνος τελειώνει ή το άλλο πρόσωπο του ονείρου σ. 47, «Η ανάλυση της μοναξιας ή ο χορος του θανάτου» σ. 17, «Η μοναξια» σ. 22 κ.a. Δίνω στη συνέχεια κάποιους χαρακτηριστικους στίχους απο το ποίημα που τιτλοφορείται «Όλοι οι δρόμοι είναι αδιέξοδοι»:
Μ’ ένα μικρο κερι στο χέρι όπως κάποτε ο Διογένης με το φανάρι-του
Ψάχνουμε να βρούμε κάποιο μονοπάτι
Μια δίοδο μικρη όσο κι ασήμαντη
Που θα μας φέρει στο ξημέρωμα μιας άλλης ημέρας, διαφορετικης
Που όμως δεν έρχεται ποτε.
σ. 46
Σε αυτους τους στίχους είναι επόμενο να μην υπάρχει ούτεένα ίχνος ελπίδας αλλα ούτε μία σταγόνα χαρας. Αντίθετα,είναι διάστικτοι απο το άχθος και τον φόβο που πολιορκει τον δημιουργο-τους. Άχθος, όπως είπα, για την χαμένη νεότητα. Φόβος για τα επερχόμενα γηρατεια που τώρα,καθως ο βιολογικος κύκλος πάει να κλείσει, δεν είναι και βέβαιος αν αυτο το κλείσιμο θα γίνει, όπως το επιθυμει και το εύχεται, με ειρηνικο και αναίμακτο τρόπο. Γι’ αυτο και οι στίχοι-του γίνονται εκπληκτικα αποκαλυπτικοι:
Γεύση πικρη, θλίψη
Τα δύσκολα χρόνια της νιότης φευγάτα
Τα δύσκολα χρόνια που έρχονται
Αβέβαια και θλιβερα.
Ίσως και καταστροφικα.
Μόνη λύση η φυγη.
Αλλα για που;
Οι δρόμοι κλεισμένοι αποκαιρο
σ. 9
Κοντολογις, θα έλεγα πως στο μεγαλύτερο μέρος αυτης της καινούργιας ποίησης, αποτυπώνεται αδρα ο βαθυς διαλογισμος του δημιουργου-της πάνω στο φαινόμενο της φθορας, είτε αυτη αφορα τη στέρεη ύλη και τα αντικείμενα, είτε αφορα το ανθρώπινο σώμα και την ψυχη. Διαλογισμος, δηλαδη, για ότι φεύγει και χάνεται τελεσίδικα, με ιδιαίτερη έμφαση και σπουδη πάνω στην απώλεια της ανθρώπινης ύπαρξης. Γι’ αυτο και απο μέσα-της αναδύεται μία διάχυτη και υγρη μελαγχολία που μοιραία διαπερνάει σαν πυρακτωμένο βέλος και την καρδια του αναγνώστη.
Ο Α. Φουσκαρίνης όμως, ως ποιητης λειτουργει σωστα και με καλλιτεχνικη ευσυνειδησία, γιατι είναι γνήσιος δημιουργος, εφοδιασμένος μάλισταμε τέλειες κεραίες και πολλα άλλα πνευματικα χαρίσματα. Είναι, με άλλα λόγια, τρομερος και ευαίσθητος δέκτης, γεγονος που του επιτρέπει να επισκοπει πλατια, ν’ αναλύει βαθια και ν’ αφουγκράζεται καθαρα τους κραδασμους της σύγχρονης κοινωνίας που ολοένα και πνίγεται στη μαυρίλα, που ολοένα και γίνεται πιο επικίνδυνη και απάνθρωπη, με αποτέλεσμα να γεμίζει τις ψυχες και τα σώματα των περισσότερων ανθρώπων με άγχος, φτώχεια και δυστυχία, όπου όλα αυτα τα αρνητικα φαινόμενα τα μετουσιώνει, ίσως και για προσωπικη λύτρωσή-του, σε υψηλη ποίηση, έστω και αν αυτη είναι απαισιόδοξη, έστω και αν περιέχει ή μάς δίνει εικόνες και στίχους σκληρους, όμως σίγουρα πηγαίους και αληθινους. Στίχους που είναι συνάμα κοφτεροι σαν λεπίδα, με τους οποίους κρίνει, καυτηριάζει αλλα και σαρκάζει όλα τα στραβα και ανάποδα που παρουσιάζει σήμερα η ανθρώπινη κοινωνία και τα οποία συναντα καθημερινα μπροστα-του. Γράφει:
Όλα τα λόγια μπορουν να σε πληγώσουν
Τα τελευταία όμως μπορουν να σε σκοτώσουν
Δήλωσε κάποτε ένας ποιητης της παρακμης.
Μα ποιος να τον ακούσει και γιατι;
Άκου, ποιητης της παρακμης! Χαρα στο πράγμα!
σ. 29
Κατα βάθος, ο Α. Φουσκαρίνης, με την καινούργια ποίησή-του, επιχειρει, (με θαυμαστο διαπιστώνω αποτέλεσμα), να αποτυπώσει την ψυχογραφία τωνσύγχρονων απελπισμένων ανθρώπων, κυρίως αυτων που κατοικοεδρεύουν στα μεγάλα αστικα κέντρα, που δεν τους δίνεται η ευκαιρία να κρατηθουναπο κάπου για να μπορέσουν να ορθοποδήσουν και να προσχωρήσουν ομαλα και προοδευτικα στη ζωη-τους μέσα στην ανθρώπινη ευρύτερη κοινωνία.
Εννοω, πως στην καινούργια ποίησή-του έχουν θέση όλοι οι απόκληροι της ζωης που στην πλειονότητά-τους όμως, παρουσιάζονταιάτομα άβουλα, αδύναμα και κακόμοιρα, και το χειρότερο, είναι άτομα που δεν πιστεύουν στις δικες-τους δυνάμεις και ικανότητες, με αποτέλεσμα να καταλήγουν εύκολα και γρήγορα θύματα στα πλοκάμια, κυριολεκτικα, των αδίστακτων εκμεταλλευτων-τους αλλα και της άδικης μοίρας-τους ή, όπως λέει, «το αναπότρεπτο της μοίρας-τους»,σ. 34. Γράφει στο ποίημα «Πατέρας χρόνος»:
Άνθρωποι φοβισμένοι σέρνουν αργα τα βήματά-τους
Κουρδισμένοι σαν κούκλες ιαπωνικες
Και κυκλοφορουν ανάμεσά-μας δίχως σκοπο
Και δίχως πρόγραμμα. Μολύνουν τη σκέψη-μας
και τον αέρα που αναπνέουμε
Προδότες φυγόδικοι και ριψάσπιδες.
σ. 50
Και αυτα τα απαράδεκτα που συμβαίνουν πέριξ-του, κατα τον ποιητη, είναι όλα απότοκα του ατομικισμου, του εγωισμου, της αποξένωσης και της αδικαιολόγητης αδιαφορίας-μας για όσους δίπλα-μας δεινοπαθουν και έχουν ανάγκη τη βοήθεια και τη στήριξή-μας.
Εμεις
Τραβαμε αόρατες γραμμες και μουτζουρώνουμε λευκα χαρτια.
Δίπλα-μας περνάει με βογκητα που ακούγονται παντου
Ο μεγάλος ποταμος των δακρύων
Διασχίζοντας με έπαρση ανεξήγητη
Τις όμορφες κοιλάδες που τον περιβάλλουν.
Αναστηλώνονται αρχαίοι ναοι με πεπαλαιωμένα μέλη
Γκρεμίζονται οι γέφυρες βουλιάζουν τα βουνα
Οι κάμποι πλημμυρίζουν
Κι εμεις
Ούτε βλέπουμε ούτε ακούμε κι ούτε νιώθουμε τίποτα
Όσα γίνονται γύρω-μας για μας χωριςεμας
Κι ούτε απλώνουμε το χέρι για βοήθεια
Στον άνθρωπο που πνίγεται απελπισμένος
Στο βάθος στερεμένων πηγαδιων
Ή πεθαίνει απο την ασφυξία που του προκαλουν
Οι αναθυμιάσεις των βόθρων της πολιτείας-μας
Και η άνοδος της στάθμης των περιττωμάτων των ανθρώπων.
σ. 25
Γενικα μιλώντας, θα έλεγα πως στην καινούργια ποίηση του Α. Φουσκαρίνη αντανακλάται και αποκαλύπτεταισε όλη την τραγικη διάστασή-της η εφιαλτικη εικόνα της σύγχρονης κοινωνίας. Και, δυστυχως, δεν θα δυσκολευθούμε να διαπιστώσουμε πως αυτη η σκληρη εικόνα είναι παρόμοια με εκείνη την εικόνα που περιέγραψε πριν πολλα χρόνια και η Γαλάτεια Καζαντζάκη στη δικη-της ποίηση και συγκεκριμένα στο ποίημά-της που τιτλοφορείται «Αμαρτωλο»: Δύο στίχοι απο αυτο το ποίημα της Γ. Καζαντζάκη λένε:
Μ’απο την κόλασή-μου στο φωνάζω:
εικόνα-σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω
Η συλλογη, που κυκλοφόρησε αρχες αυτου του χρόνου (2024) σε 200 αντίτυπα εκτος εμπορίου, περιέχει 34 ποιήματα, μικρα και κάπως μεγαλύτερα, όλα σε ελεύθερο στίχο εκτος απο αυτο που τιτλοφορείται «Αισιοδοξία», που είναι σε παραδοσιακη μορφη και συγκεκριμένα στην τεχνοτροπία του Σονέτου.
Ο ποιητης, σε αυτα τα ποιήματά-του, όπως ανάφερα, δέχεται ερεθισμους και αντλει τα περισσότερα θέματά-του αποσύγχρονα συμβάντα, εκτος απο μερικα που τα στηρίζει σε αρχαιόθεμα γεγονότα, τα οποία όμως με γνώση και δεξιοτεχνία μεταπλάθει και προσαρμόζει στην δικη-μας εποχη, όπως π.χ. τα ποιήματα που τιτλοφορούνται «Μιλήτου άλωσις» σ. 28, «Ο Κλαύδιος» σ.32, «Ο Πολύφημος» σ. 35 κ.α.
Όλα είναι συνθεμένα σε γλώσσα τσεκουράτη, όμως στρωτη, εφόσον είναι καλασμιλευμένη και λειασμένη, στο τυπικο της πανελλήνιας δημοτικης, ενισχυμένη βέβαια με λέξεις ηλεκτρισμένες, όμως απλες και κατανοητες. Σε κάποια ποιήματα ή, πιο σωστα, σε κάποιους στίχους, η γλώσσα του ποιητη καταλήγει να είναι αρκετα τολμηρη, ενω κάποιες στιγμες αγγίζει, μπορω να πω, και τα όρια της βωμολοχίας όπως οι στίχοι «Τώρα θα σε γαμουν αλλογενεις/ Και θα φωνάζεις χύνω σε άλλες γλώσσες» σ. 13.
Επιπλέον, ο επαρκης αναγνώστης είναι αδύνατον που να μην ακούσει και τα βαρια βήματα του νομπελίστα ποιητη Γιώργου Σεφέρη που σέρνονται πάνω σε όλες σχεδον τις σελίδες της εν λόγω συλλογης. Αναφέρομαι βέβαια στα ίχνη της ποίησης του Γ. Σεφέρη, ενος τεράστιου και επιδραστικου ποιητη,όπως τα ανιχνεύουμε τώρα στην ποίηση τουΑ. Φουσκαρίνη, ενος ποιητη που ανήκει στις νεότερες γενιες της ελληνικης λογοτεχνίας που, όπως δηλώνει, άλλοτε υπόρρητα και άλλοτε ονομαστικα, και όπως τώρα αφήνει ν’ αντιληφθούμε, έχει τον νομπελίστα ποιητηγια στήριγμα και οδηγο-του ή, όπως θα έλεγε ο Στρατης Μυριβήλης, τον έχει για «ψυχικοτονωτικο».
Ας μην ξεχνάμε όμως, πως,αυτο το σκοτεινο και καταστροφικο πέπλο της απελπισίας, απείλησεκάποτε να σκεπάσει και ν’ αφανίσει και τον Γ. Σεφέρη,αλλα αυτος, ευτυχως, πάντοτε πριν το οριστικο τέλος, έβρισκε όλες εκείνες τις απαραίτητες ψυχικες και σωματικες δυνάμεις που τον ανέβαζαν ψηλαστο αγγελικο, ζωογόνο και χαρμόσυνο φως.
Ολοκληρώνοντας, ας διαβάσουμε και κάποιες διδακτικες κουβέντες του δασκάλου-του, όπως μας τις θυμίζει τώρα ο Α. Φουσκαρίνης και τις βρίσκομαι εγκιβωτισμένες στους εξης δύο στίχους-του:
Ο άνθρωπος άλλωστε βαδίζει πάντοτε στα σκοτεινα
Κι ο ήρωας το ίδιο καθως μας είπε κάποτε ο ποιητης
σ. 46
Απο κοντα, βέβαια, τον Α. Φουσκαρίνη, σε αυτη την ενδιαφέρουσα ποιητικη περιπλάνησή-του, συντροφεύουν και οι φωνες του Ανδρέα Κάλβου, του Μίλτου Σαχτούρη, του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Γιώργη Παυλόπουλου και πολλων άλλων Ελλήνων ποιητων.
*Ο συγγραφέας του κειμένου ακολουθει κανόνες του μονοτονικου που εφάρμοζε ο Αντώνης Μυστακίδης-Μεσεβρινος
