Günderrode
[Die Günderrode]
Ανάσα της γης
απʼ την αυγή του κόσμου, την αρχέγονη
των άστρων εποχή, ήλιοι που κυλούν
πάνω απʼ τον χορό των λαών,
όταν ο Νότος
θροΐζει, πουλί κοκκινωπό,
στʼ απόκρημνα όρη.
Τούτο,
το τραγούδι,
πάνω στη μύτη της λόγχης
το μεταφέρεις, φίλη μου. Σʼ ανέμων πνοές
πάνω απʼ την όχθη τώρα οι φωνές
των πουλιών.
Κι όμως
σε θωρούμε
λαμπρή, μορφή ανθρώπινη
θεάς, κάτω απʼ τη βελανιδιά
καμαρωτή, μες στο φύλλωμα
η κεφαλή. Τα χέρια σου αδράχνουν
μέσα σʼ όνειρο τον ύπνο.
Joseph Conrad
Γραμμές
πάνω απʼ τον ορίζοντα
αχνές, θαμπές οροσειρές. Λωρίδα
λευκή. Εκεί φτάνει
στο τέρμα η φουρτούνα. Πέρα στην ακτή
διαλάμπει πράσινο πυρετικό.
Κι ο άνεμος
περνά, χαραγματιά στην αψίδα
από φως, φως μολυβένιο. Το πλοίο
είνʼ όμως παρόν. Εδώ στέκομαι. Μες στα πλεμόνια κρατώ
την ατελείωτη απόσταση.
Και σʼ ονομάζω,
καράβι μου.
Κάποτε, ένα βράδυ φωτεινό,
σαν το βουνίσιο το γεράκι στο Τσέρνιγκοβ,
κοιτάζω πέρα, λευκανθισμένες
κώμες στο Δνείστερο τραγουδισμένες
ακούω, φωνάζω τον Πολωνό
τον ξυλουργό. Εκεί, λέω,
είναι μαύρες οι βάρκες.
Το ʼχα τούτο λησμονήσει.
Από πάνω μας ο ουρανός, η απόσταση
ίσαμε κάτω από τʼ άρμενα, σκοτεινιάζει.
Και κει στη μέση, η φλογερή
αφοσίωση των ανδρών που περάσανε
πάνω από τʼ άγριο κύμα.
1ο ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Ο Johannes Bobrowski είναι ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς ποιητές και πεζογράφους της μεταπολεμικής εποχής. Γεννήθηκε το 1917 στο Τίλζιτ της Ανατολικής Πρωσίας. Πρόκειται για μία συχνά διαφιλονικούμενη, και άρα μαρτυρική, περιοχή της Ευρώπης. Ο τόπος αυτός σημαδεύει το έργο του ποιητή. Ο Μπομπρόφσκι αναγκάστηκε, παρά την εντελώς αντίθετη ιδεολογία του, να πολεμήσει με την πλευρά των Γερμανών στην Ανατολική Ευρώπη, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Αφού αιχμαλωτίστηκε για ένα διάστημα από τους Σοβιετικούς, έζησε στην Ανατολική Γερμανία, μέχρι τον πρόωρο θάνατό του το 1965.
Και οι τρεις ποιητικές συλλογές του εκδόθηκαν στη δεκαετία του 1960. Η πρώτη από αυτές, Η εποχή της Σαρματίας (Sarmatische Zeit, 1961) δίνει πλήρως το ποιητικό του στίγμα: κυριαρχεί η φύση της Ανατολικής Ευρώπης, της «Σαρματίας», η οποία είναι παράλληλα ο βιωμένος χώρος του ποιητή. Τα ποιήματα του Μπομπρόφσκι χαρακτηρίζονται από τόνο ελεγειακό, που αναδεικνύει τα φαντάσματα της πρόσφατης και της μυθικής μνήμης.
Ιδιαίτερη θέση στο έργο του ποιητή κατέχουν τα «αφιερωματικά» ποιήματα. Σε αρκετά από αυτά αναδεικνύεται η, θερμή συνήθως, ανταπόκριση του απέναντι σε σπουδαίους ομότεχνούς του. Στα δυο ποιήματα που μεταφράζονται εδώ, ο ποιητής στέκεται ανάμεσα στους δύο πόλους της καταγωγής του, φυλετικής και λογοτεχνικής. Η Καρολίνε φον Γκύντερροντε, την οποία ο Μπομπρόφσκι αποκαλεί φίλη όσο και «θεά», ήταν ποιήτρια του Γερμανικού ρομαντισμού, η οποία επαναστάτησε απέναντι στον παραδοσιακό ρόλο του φύλου της και τελικά αυτοκτόνησε το 1806, σε ηλικία μόλις 26 ετών. Ο Joseph Conrad (1857-1924) είναι φυσικά ο διάσημος πεζογράφος ο οποίος, αν και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Μ. Βρετανία, μοιράζεται με τον Μπομπρόφσκι την ανατολικοευρωπαϊκή του καταγωγή, αλλά και «τη φλογερή αφοσίωση των ανδρών που περάσανε πάνω από τʼ άγριο κύμα», σύμφωνα με τους θαυμάσιους στίχους του Μπομπρόφσκι.
2ο ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Με τον ποιητή
Στον ποιητή J.B.
Σε κάδρο μαυρόασπρο περιμένω
να σε συναντήσω: σαν πνοή
-ιδού- ήρθες∙ μες στην εικόνα
αχνίζεις σαν την πάχνη γύρω σου,
σκιά
κι όμως, το νιώθω, ανασαίνεις
Πώς κατέβηκες απʼ την κρύα σου χώρα, τόσο κοντά
στις δικές μας τις θάλασσες;
Συ, που ήσουνα ξένος ακόμα και στον τόπο σου,
σε φωλιά φθινοπωρινή
που και τα δικά της κλωσόπουλα διώχνει;
Κι όμως, τώρα η φωνή μου σʼ ακολουθεί:
μόνοι, αθέατοι ας πηγαίναμε για λίγο μαζί,
αγαπημένε,
μα είναι το δικό μου κορμί σφηνωμένο στο χώμα
Στην άγονη γη σε υποδέχομαι∙
με το παλτό σου το σκούρο νʼ ανεμίζει,
κύκλους κάνεις – σε λίγο θα πετάξεις, μακριά:
πάνω απʼ το δικό μας καμπαναριό, φύγε με τον βοριά
που τα κλαδιά μου ανεμίζει,
λυγίζει το καμένο μου κορμί
σε σκοτεινό, βαθύ χαιρετισμό.
Θεοδόσης Κοντάκης
26.11.2017
