Το 1911 ο Μαρσέλ Ντυσάν συνάντησε μια νεαρή γυναίκα σ’ έναν δρόμο του Νεϊγύ συρ Σεν, κοντά στο Παρίσι. Δεν της μίλησε, αλλά η μορφή της του ενέπνευσε τον πίνακα που τιτλοφόρησε «Πορτραίτο (Δουλσινέα)». Η νεαρή γυναίκα απεικονίζεται πέντε φορές από ποικίλες οπτικές γωνίες, σαν σιντριβάνι που μοιράζεται σε πέντε πίδακες. Κάθε φορά και πιο γυμνή, έως την απόλυτη γύμνια – γύμνωση που συμβολίζει και την πορεία της μοντέρνας ζωγραφικής από την ουμανιστική παραστατικότητα στην άτεγκτη («απάνθρωπη» την αποκαλεί ο ποιητής) γεωμετρία της αφαίρεσης. O Πας που έγραψε επανειλημμένα για τον Ντυσάν, τον θεωρούσε μαζί με τον Πικάσσο, τον σημαντικότερο καλλιτέχνη του 20ού αιώνα. Το σονέτο «La Dulcinea de Marcel Duchamp» είναι αφιερωμένο στον Ισπανομεξικανό επιχειρηματία και διαφημιστή Ευλάλιο Φερρέρ.
Η ΔΟΥΛΣΙΝΕΑ ΤΟΥ ΜΑΡΣΕΛ ΝΤΥΣΑΝ
– Eίστε σωστή μεταφυσικός.
– Κάνω στριπτήζ.
Με κόπο κι αρετή ο ζωγράφος τρέπει
το λευκό του καμβά στ’ ωχρό της ύλης,
σε Δουλσινέα τη σκόνη της Καστίλλης,
τη θύελλα στο σχήμα που της πρέπει.
Διαβάτισσα εσύ, τ’ ανάστημά σου
–σμίλη του μύθου, σκαιά γεωμετρία
απάνθρωπη– ο έρωτας με βία
στα πέντε σε γυμνώνει βήματά σου.
Γυναίκα σε περιτροπή που πέφτεις
σε οφθαλμαπάτες και σ’ αντανακλάσεις,
γυμνή εντελώς στη σβέση σου θα φτάσεις.
Ο νους είν’ ένας πολλαπλός καθρέφτης·
χαμένη είν’ απ’ το κάδρο η Δουλσινέα:
γυναίκα ήταν, μα είναι τώρα ιδέα.
