Επιλογή ποιημάτων από τα Werke, Herausgegeben von Christine Koschel, Inge von Weidenbaum, Clemens Münster. Erster Band, R. Piper&Co Verlag, München 1978
Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗ
Έρχονται σκληρότερες μέρες
Στον ορίζοντα διαφαίνεται
Η ανάκληση της χρονικής παράτασης
Σύντομα πρέπει να ανασκουμπωθείς
Και τα σκυλιά να διώξεις στους βάλτους.
Γιατί τα σπλάχνα των ψαριών
Παγώσανε στον άνεμο
Αχνοφέγγει το φως από τα λούπινα
Το βλέμμα σου ανοίγει δρόμο στην ομίχλη:
Στον ορίζοντα διαφαίνεται
Η ανάκληση της χρονικής παράτασης
Πέρα εκεί η αγαπημένη σου βουλιάζει στην άμμο
Που σκαρφαλώνει και τυλίγει τα μαλλιά της στον άνεμο
Της κόβει το λόγο,
Την διατάσσει να σιωπήσει,
Τη βρίσκει θνητή
Και πρόθυμη για χωρισμό
Μετά από κάθε εναγκαλισμό.
Μη κοιτάς γύρω σου,
Ανασκουμπώσου
Διώξε τα σκυλιά
Ρίξε τα ψάρια στη θάλασσα
Σβήσε τα λούπινα
Έρχονται σκληρότερες μέρες
*
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΗΛΙΟ
Ωραιότερος και από την αξιοπρόσεκτη σελήνη και
Ωραιότερος από τα διάσημα παράσημα, ταʼ αστέρια
Ωραιότερος από το φλογερό θέαμα ενός κομήτη
Ταγμένος όσο κανένας άλλος αστερισμός για τα Ωραία
Είναι ο Ήλιος.
Ωραίος ήλιος, ήλιος που ανατέλλει και το έργο του ποτέ
Δεν τοʼ χει λησμονήσει
Και το ολοκληρώνει ομορφότερα το καλοκαίρι, όταν η μέρα
Στʼ ακρογιάλια αργοσβήνει κι αδύναμη τα ιστία αντανακλά
Αυτά που μπρος στα μάτια σου αρμενίζουν, μέχρι να κουραστείς
Και γίνει ελάχιστο το τελευταίο.
Χωρίς τον ήλιο η Τέχνη τα πέπλα της ξαναφορά
Πια δεν μου φανερώνεσαι, κι η θάλασσα κι η άμμος
Από σκιές μαστιγωμένες φεύγουν και χάνονται
Κάτω από το βλέφαρό μου μακριά
Ωραίο φως που μας ζεσταίνει, μας προφυλάσσει και μεριμνά
Θαυμάσια για μας
Να έβλεπα ξανά, να σʼ έβλεπα ξανά!
Τίποτε ωραιότερο κάτω απʼ τον ήλιο από το να είσαι κάτω απʼ τον ήλιο…
Τίποτε ωραιότερο απʼ το ραβδί μες στο νερό και το πουλί ψηλά
Που συλλογίζεται το πέταγμά του, και κάτω το σμάρι των ψαριών
Πολύχρωμο, σχηματισμένο, γεννιέται από μια εκπομπή φωτός.
Και να θωρείς το κυκλικό, το τετραμερές σχήμα των αγρών
Το χιλιόγωνο της χώρας μου.
Και το φόρεμα που φόρεσες. Το φόρεμά σου γαλάζιο στο σχήμα της καμπάνας.
Ωραίο γαλάζιο, μέσα του παγώνια περπατούν και υποκλίνονται
Γαλάζιο των αποστάσεων, των πεδίων ευτυχίας με θύελλες
Για το αίσθημά μου.
Γαλάζια σύμπτωση του ορίζοντα! Και τα έκθαμβά μου μάτια
Ανοίγουν διάπλατα και βλεφαρίζουν, φλέγονται και γίνονται πληγές
Ωραίος ήλιος, ακόμα και η σκόνη τού οφείλει θαυμασμό.
Γιʼ αυτό δεν θα παραπονεθώ
Για τη σελήνη και τʼ αστέρια και για τη νύχτα που για τʼ άστρα της καυχιέται
Και σε μένα ψάχνει τον τρελό.
Αλλά για σένα και σύντομα πολύ
Και όσο για τίποτε άλλο,
Για την αναπόφευκτη απώλεια των ματιών μου
*
ΨΑΛΜΟΣ
Σώπα όπως σωπαίνω κι εγώ, όπως σωπαίνουν οι καμπάνες.
Στον πλακούντα του τρόμου
Ο όχλος αναζητά νέα τροφή
Ημέρα των παθών με θέαμα ένα χέρι
Να κρέμεται απʼ το στερέωμα, του λείπουν δύο δάχτυλα
Και δεν μπορεί να ορκιστεί πως όλα,
Όλα δεν έγιναν και τίποτε άλλο
Δεν θα γίνει. Βυθίζεται μες στην πορφύρα από το σύννεφο
Διώχνει τους νέους φονιάδες
Και αναχωρεί ελεύθερο.
Νύχτα πάνω σʼ αυτή τη γη
Άνοιξε τα παράθυρα, σήκωσε τα σεντόνια
Να απογυμνωθούν τα μυστικά των ασθενών
Ένα θρεπτικό απόστημα, ατέλειωτες οδύνες
Για κάθε αρέσκεια.
Χασάπηδες με χειρόκτια αναχαιτίζουν
Την ανάσα των γυμνών
Κατάχαμα σωριάζεται η σελήνη μπρος στην πόρτα.
Άσε τα θρύψαλα να κείτονται, το πόμολο…
Έτοιμα ήταν όλα για το τελευταίο ευχέλαιο
(το Μυστήριο δεν μπορεί να τελεστεί)
Πόσο μάταια όλα
Κάνε μια πόλη να κυλήσει προς τα εδώ
Σήκω από τη σκόνη αυτής της πόλης
Ανάλαβε ένα αξίωμα
Και προσποιήσου
Για να αποφύγεις το ξεγύμνωμα
Τηρώ τις υποσχέσεις
Μπροστά σʼ έναν καθρέφτη στον αιθέρα
Μπροστά σε μια κλεισμένη πόρτα στον αέρα
Άβατοι είναι οι δρόμοι στους γκρεμούς του ουρανού
*
3
Ω, μάτια που καήκατε στην ηλιοσυλλέκτρα γη
Φορτωμένα με το βρόχινο φορτίο όλων των ματιών
Και τώρα σας γνέθουν, σας υφαίνουν
Οι τραγικές αράχνες
Του σήμερα….
Στη σκάφη της αφωνίας μου
Ακούμπησε μια λέξη
Και κάνε δάση να φυτρώσουν σε κάθε της πλευρά
Ώστε το στόμα μου να το σκεπάζει όλο η σκιά.
*
Ι V
Έπεσε παγωνιά όση δεν έπεσε ποτέ.
Ιπτάμενα τάγματα ήρθαν απʼ τη μεριά της θάλασσας
Ο κόλπος με όλα του τα φώτα παραδόθηκε
Έπεσε η πόλη
Είμαι αθώα και αιχμάλωτη
Στην υποταγμένη Νάπολη,
Όπου ο χειμώνας
Παυσίλυπο και Βόμερο στήνει στον ουρανό,
Όπου με τις λευκές του αστραπές σκότωσε τα τραγούδια
Κι επέβαλε τις βραχνές του τις βροντές.
Είμαι αθώα και μέχρι το Καμάλντολι
Τα πεύκα ανακινούν τα νέφη
Κι απαρηγόρητη γιατί απʼ τα φοινικόδενδρα
Η βροχή τα λέπια δεν θα βγάλει
Απελπισμένη γιατί δεν θα μπορέσω να ξεφύγω
Ακόμα κι αν τα πτερύγια του προστατευτικά το ψάρι
Τα σηκώσει
Και η καταχνιά στη χειμωνιάτικη ακτή
Όπου πάντοτε έσκαγαν κύματα θερμά
Ένα τείχος ανορθώσει
Μα ούτε κι αν το κύμα το θεόρατο,
Φεύγοντας,
Από τον επόμενο στόχο τους
Τους φυγάδες απαλλάξει
Werke. Herausgegeben von Christine Koschel, Inge von Weidenbaum, Clemens Münster. Erster Band, R. Piper&Co Verlag, München 1978
**************
Γεννήθηκε το 1926 στο Κλάγκενφουρτ της Αυστρίας. Σπούδασε φιλοσοφία, νομικά, γερμανική φιλολογία και ψυχολογία. Από το 1958 έως το 1962 ζει μεταξύ Ρώμης και Ζυρίχης. Της απονεμήθηκε το βραβείο Γκέοργκ Μπύχνερ. Από το 1965 εγκαθίσταται στη Ρώμη όπου και πεθαίνει το 1973 από πυρκαγιά που έπληξε το σπίτι της.
Oμορφούλα η Bachmann .Ομορφούλα και πονηρούλα , αλλά μάλλον ανύπαρκτη ως ποιήτρια.
Κατάφερε να ανέλθει στο πλευρό των Frisch και Celan , μιμούμενη ,όσο τουλάχιστον μπορούσε , και τους δυο. Έφτασε στις ύψιστες λογοτεχνικές διακρίσεις ,κατά την άποψη πολλών τεχνητά ,και έγινε μάλιστα και εξώφυλλο στο Spiegel της εποχής.
Κ ι ενώ στον γερμανόφωνο χώρο το άστρο της έχει σβήσει προ πολλού , αρεσκόμαστε εμείς στην ανάγνωση του αμφισβητούμενου έργου της μέσα από την χαρακτηριστική ελληνική νεκρολαγνεία ,
και ημιμάθεια εμμένοντας παθολογικά στην ποίηση των προηγούμενων 100 ετών και θεωρώντας ότι πιάσαμε λαυράκι διαβάζοντας ή μεταφράζοντας την. ( Και δεν αναφέρομαι μόνο στην κυρία Bachmann ).
Αλλά δεν φταίνε οι μεταφραστές : αυτά τους ζητούν , αυτά μεταφράζουν, πλέοντας κι αυτοί με χάρη προς μια ναίφ δυστυχία. Θύματα όλοι ενός μηχανισμού ωχαδερφισμού είμαστε , ανίκανοι να αξιώσουμε ριζοσπαστική πρωτοβουλία αναζήτησης. Όλα εκ του ασφαλούς για χάρη μιας δημοσιότητας και μιας εμπορικής επιτυχίας.
Μπάστα μίστερ Μάνο μπάστα! Υπάρχει σοβαρότατο έλλειμμα σε μεταφράσεις ξενόγλωσσης λογοτεχνίας στη Ελλάδα. Ο άγγλος ή γερμανός που θα θελήσει να διαβάσει π.χ. Αρχίλοχο, και δεν ξέρει αρχαία ελληνικά, βολεύεται μια χαρά με τις μεταφράσεις. Ο έλληνας αντίστοιχα; Τι στην ευχή κάνουν αυτά τα ξενόγλωσσα τμήματα στα εδώ πανεπιστήμια; Το απόλυτο τίποτα. Μόνο από εργασίες φοιτητών θα μπορούσε να μεταφράζεται και να εκδίδεται το έργο ξένων λογοτεχνών, αλλά…τα υπόλοιπα που αναφέρεις είναι ακατανόητα.
“Ποίηση των προηγούμενων 100 χρόνων” με αφορμή τη δημοσίευση ποιήματων μιας ποιήτριας που πέθανε το 1973, δεν είναι και τόσο εύστοχο σχόλιο, νομίζω.
Περισσότερα ποιήματά της εδώ προς κριση των αναγνωστών:
http://www.poiein.gr/archives/13075/index.html
http://www.poiein.gr/archives/11624/index.html
Για τα «σβησμένα άστρα» όπως και τα «αναμμένα» θα πρέπει να εξετάσουμε τα χέρια που τα σβήνουν ή τα ανάβουν.
Για έναν αναγνώστη αρκεί το «άστρο» για να βγάλει μόνος του συμπεράσματα.
Το βραβείο Büchner απονέμεται σχεδόν αδιάκοπα από το 1923 για την γερμανόφωνη καλλιτεχνική , , στο σύνολό της ,σττην αρχή , παραγωγή . Αργότερα , μεταπολεμικά , αν δεν κάνω λάθος , μόνο για την λογοτεχνία. Η κυρία Bachmann βραβεύτηκε το 1964.
Αν το ψάξετε , θα δείτε , ότι από αυτούς τους πλέον των 90 λογοτεχνών , μόνο μια δεκαριά έχουν μεταφραστεί στα Ελληνικά. Ίσως λέω και πολλούς.
Δεν έχω πρόβλημα με την Bachmann.Έχω όμως με την τάση που επικρατεί στην ελληνική αντίληψη για το τι είναι σύγχρονο και αξιόλογο.
Και παραμένω στην άποψη , ότι είμαστε 100 χρόνια πίσω.Όχι μόνο σε ό,τι αφορά την γερμανόφωνη λογοτεχνική παραγωγή , αλλά την παγκόσμια.
Προσωπικά η Bachmann δεν μου λέει τίποτα ή σχεδόν τίποτα.Ούτε καν σαν εκφραστή μιας άποψης δεν μπορώ να την δω , διότι και δεν υπήρξε. (Πάντα σύμφωνα με εμένα ).
Και μη μου πείτε , πως δεν χαρακτηρίζεται από νεκρολαγνεία όλη αυτή η εμμονή στην κυρία αυτή ή και σε άλλους – όπως π.χ. o κύριος Trakl – o οποίος έγινε προιόν ανακάλυψης την τελευταία εικοσαετία . Ξαναλέω ,ότι δεν έχω πρόβλημα με τους συγκεκριμένους λογοτέχνες, δεν μπορώ να τους αποδώσω όμως τόση αξία. Αποδίδω όλο αυτό το θόρυβο λοιπόν γύρω από το έργο και το όνομά τους στην δική μας άγνοια για το τι συμβαίνει αλλού.
Ας μου εξηγήσει κάποιος ,γιατί ο Τrakl είναι τόσο μοναδικός. Κι ας μου εξηγήσει επίσης , γιατί ο Καρυωτάκης ή ο Λαπαθιώτης θεωρούνται ελάσσονες Έλληνες ποιητές ( πάντα σε σύγκριση με τον κύριο Trakl ).
Σας ευχαριστώ για την φιλοξενία.
Μίστερ Μάνο, εσείς οφείλετε εξηγήσεις για τους προσωπικούς αφορισμούς σας. Και για πείτε μας πως θα καταλάβει κάποιος τι είναι καινούργιο αν δεν ξέρει το παλιό; Οι νεκρολαγνείες και οι εμμονές είναι ψυχοπαθολογικά φαινόμενα. Πως τα συνδέετε με τη σύγχρονη μεταφραστική παραγωγή. Είστε στα καλά σας;
Σχολιαστή δεν αναφέρθηκα σε κανένα προσωπικά . Μπορώ όμως να σας εξηγήσω , γιατί έγραψα αυτό το σχόλιο – το οποίο ξανατονίζω δεν αφορά την μεταφράστρια των συγκεκριμένων ποιημάτων ή τους άλλους , όπως είδα στα λινκ του κυρίου Αραβανή.
Η ανάρτηση υπήρξε αφορμή να εκφράσω κάποιες σκέψεις που είχα κάνει εδώ και καιρό. Συμβαίνει να είμαι δίγλωσσος από κούνια και να γνωρίζω γι ‘ αυτό πολύ καλά το γερμανόφωνο λογοτεχνικό τοπίο. Υπάρχει , αν θέλεις , μια ευαισθητοποίηση , αλλά όχι μια προσωπική εμπάθεια για κάποιον. Αναφέρεσαι σε κάτι που δεν το καταλαβαίνω.
Απορώ λοιπόν , γιατί ” το αμάρτημα της μητρός μου ” είναι μεταφρασμένο στα Γερμανικά από το 1980!! Ήδη από το 1960 κυκλοφορούν Σεφέρης , Ελύτης και Ρίτσος από τις εκδόσεις Suhrkamp , για να μην αναφερθώ στον Λεντζο , τον Ταχτσή και την Καρυστιάνη που έγιναν γνωστοί πιο πρώτα στο εξωτερικό απ’ ότι στην Ελλάδα.
Τι είναι εκείνο που κάνει τους εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού να γνωρίζουν τι γίνεται αλλού ; Είναι μόνο ευθύνη των εκδοτικών οίκων ή και των μεταφραστών ; Εμένα το ότι ” το γράμμα σε ένα νέο ποιητή ” έχει μεταφραστεί τουλάχιστον 3 φορές στα Ελληνικά και έλαβε μάλιστα πέρσι και βραβείο μετάφρασης , αυτό μου προξενεί γέλιο , για να μην πω τίποτα άλλο πονηρότερο.
Και πάλι με αφορμή την ανάρτηση ,λέω , ότι έχει και ο μεταφραστής μια ευθύνη στο τι προτείνει για έκδοση ή ανάγνωση.
Αυτά.Σας καληνυχτίζω.
Καλά τώρα…υπεκφυγές…Όμηρος και Σοφοκλής ακόμη μεταφράζονται παγκόσμια. Όσοι ασχολούνται είναι εμμονικοί νεκρολάγνοι; Παρακαλώ, πληροφορηθείτε! Την καληνύχτα μου.
το υπ’ αριθμ. 20.000 σχόλιο υπό κ. Δημητρίου Μουζάκη!
Κύριε Μουζάκη, εγώ προσπαθώ κάθε μέρα να μάθω τι γίνεται στην Ελλάδα σε σχέση με την ποίηση.
Η Μπάχμαν είναι ποιήτρια για εκλεπτυσμένα γούστα, δεν είναι για ευρεία κατανάλωση. Το συνολικό της έργο δεν μπορεί να κριθεί μόνο από την ποίηση που έγραψε, αλλα πρέπει να εξετάσει κανείς και τα πεζά της και το θεωρητικό έργο. Επίσης, δεν επηρεάστηκε ούτε από τον Celan, ούτε απο τον Frisch, η βιογραφία της είναι σαν μυθιστόρημα. Μια και είστε δίγλωσσος, κύριε Μάνο, ρίξτε μια ματιά στις βιογραφίες της.
Ο Frisch την χρησιμοποιεί κυριολεκτικά στο έργο του Montauk, και ο Bernhard τη χρησιμοποεί ως λογοτεχνική φιγούρα…και πολλά άλλα.