Επιθεώρηση Ποιητικής Τέχνης

Κατηγορία

Τα Επίκαιρα

Τα Επίκαιρα

Τα Επίκαιρα

«Το σύγχρονο ξόδι» (γράφει ο Σπύρος Αραβανής)

Ένα από τα πιο ευφάνταστα και δημοφιλή είδη διαδικτυακών κειμένων τα τελευταία χρόνια, είναι το ξόδι. Επιτοίχια επιγράμματα, ολιγόσειρα ή μακροσκελή, όπου περιλαμβάνονται τα πάντα: από δακρύβρεχτες βιωματικές, μακρόθεν ή ανύπαρκτες αναμνήσεις (το τρίτο είδος είναι και το πιο ενδιαφέρον) από νηφάλιους αποχαιρετισμούς μέχρι μεταθανάτιους αφορισμούς και κριτικές αποτιμήσεις σε «νεκρό» χρόνο.
   Είναι δε αξιοσημείωτο ότι ο Post-Homo Universalis – «σαν έτοιμος από καιρό»!- δημοσιεύει στο λεπτό της είδησης τους επικηδείους του (τέχνη βέβαια παλιά, από τον Σιμωνίδη, τον Πίνδαρο, τις μοιρολογήτρες κ.ά.) μα πιο αξιοσημείωτο, η απύθμενη σιγουριά ότι έτσι είχαν, τελεσίδικα, τα πράγματα για τον νεκρό. Ανεξαρτήτως αν αυτός ήταν ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ένας συγγραφέας ή ένας αστέρας του σινεμά. Ο πόνος και η μνήμη εξισώνονται μπροστά στην ανάγκη άποψης. Στην παρουσία μας  ενώπιον της απουσίας του άλλου.
   Είχα γράψει και παλαιότερα ότι η έννοια της ταυτότητας ενός ατόμου είναι συνυφασμένη με την έννοια της ομάδας στην οποία υπάγεται και ότι αυτή η ταυτότητα αποτελεί μια κοινωνική κατασκευή το οποίο αποτελεί μια συνθήκη γνωστή για τις κοινωνικές επιστήμες. Στην σύγχρονη όμως πράξη των αυτοσχέδιων κοινωνικών πραγματικοτήτων το άτομο εντάσσεται αυτοβούλως σε μια νοητή ομάδα ή ταυτίζει το πρόσωπό του με ένα άλλο άτομο ερήμην και της ομάδας και του ατόμου που σε πολλές των περιπτώσεων έχει ως μοναδικό στόχο την παρασιτική απομύζηση τους προς δικό του όφελος, αναδεικνύοντας τον εαυτό του ακόμα και μέσα από το ξόδι του. Αυτό είναι και το χειρότερο είδος αποχαιρετισμού.
    Όπως και να έχει, όμως, το επαναλαμβάνω, το κατευόδιο σήμερα τουλάχιστον φέρνει καλογραμμένα κείμενα, ανασύρει μνήμες, δημιουργεί φαντασιακές πραγματικότητες, εξωραΐζει αλλά και θολώνει, προκαλεί διαξιφισμούς και εντάσεις, κουτσομπολιά και διθυράμβους. Κι όλα αυτά πάνω στο φρέσκο χώμα ή τη ζεστή στάχτη.
   Ο Λουκίλλιος βέβαια πάντα  μας  υπενθυμίζει την αλήθεια -πριν να γίνει «νησί» η λέξη του- : «τί μαίνεαι; οὔποτε φῦκος καὶ ψίμυθος τεύξει τὴν Ἑκάβην Ἑλένην»
Υ.Γ. Αν «ο νεκρός δεν πέθανε την ορισμένη ώρα» -ενίοτε συμβαίνει και αυτό – είναι τυχερός που θα απολαύσει εν ζωή έξοχα κείμενα από γνωστούς και κυρίως αγνώστους.
Διαβάστε περισσότερα
Τα Επίκαιρα

Στραβός γιαλός ή Βλαβιανός; (γράφει ο Δημήτριος Μουζάκης)

Όταν διάβασα στη New York Post ότι το «ταχύτερο κορίτσι στο Connecticut, η Chelsea Mitchell, χρειάστηκε να στραφεί στη δικαιοσύνη μετά από επαναλαμβανόμενες ήττες από trans αθλήτριες», σταμάτησα, προτού ολοκληρώσω την ανάγνωση του άρθρου, και, αναπνέοντας βαριά, μουρμούρισα στον εαυτό μου ότι «ο κόσμος έχει τρελαθεί». Ένιωσα τέτοια ντροπή και απόγνωση γι’ αυτήν την ξεκάθαρη, την κρυστάλλινη, τη συμπαγή και εκκωφαντικά φωτεινή παραφροσύνη, που παραδόθηκα σε έναν κλαυσιγέλωτα αληθινών δακρύων.

Στην περίπτωση αυτή, βλέπετε, δεν ομιλούμε για μερικούς συνωμοσιολόγους που συνασπίστηκαν σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης ισχυριζόμενοι ότι η γη είναι επίπεδη. Ομιλούμε για μια Πολιτεία των ΗΠΑ η οποία επιτρέπει ως νόρμα κάτι που και παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να αντιληφθούν ότι είναι στρεβλό. Είναι κατάντια και να επιχειρηματολογεί κανείς ακόμη περί βιολογίας, ορμονών και ανάπτυξης μυϊκού συστήματος για κάτι τόσο αυτονόητο.

Ας χάσει, λοιπόν, η Chelsea τους αγώνες, τις υποτροφίες, τις θέσεις στα καλά Πανεπιστήμια από άτομα που υπερέχουν λόγω του βιολογικού τους φύλου, αφού προέχει το αυτοπροσδιοριστικό δικαίωμα έναντι όποιου άλλου δεν επέτρεπε ως τώρα το αγωνίζεσθαι βάσει αυτοπροσδιορισμού. Έτσι είναι τώρα ο γιαλός στο Connecticut.

Η παραφροσύνη του αυτοπροσδιορισμού έχει πολλά πλοκάμια. Γράφει ο Ιρλανδός ποιητής Michael Longley στο βιβλίο του The Ghost Orchid (1995):

The Golden Mean is a tension, Ladies, Gentlemen,

And not a dead level”: the Homeric head of Stanford

Who would nearly sing the first lines of the Odyssey.

That year I would have failed, but, teaching the Poetics,

He asked us for definitions, and accepted mine:

“Sir, if prose is a river, then poetry’s a fountain”.

Και βέβαια, ο δικός μας Χάρης Βλαβιανός, στο Adieu (1996):

«Η χρυσή τομή αποτελεί σημείο έντασης, κύριοι,

όχι γαλήνης»: το ομηρικό κεφάλι του Andrew Burn

που μπορούσε ν’ απαγγείλει από μνήμης

όλη σχεδόν την πρώτη ραψωδία.

Εκείνο το εξάμηνο

απορροφημένος από τις φούστες της Laura Ashley

και το Πρελούδιο του Wordsworth

(σε μεταμεσονύκτια απόδοση της προσωπικής μου μούσας)

 

θα έπρεπε να είχα απορριφθεί

αλλά στην τελευταία του διάλεξη περί της Ποιητικής

μας ζήτησε έναν ορισμό

και συγκατένευσε στον δικό μου:

«Αν ο πεζός λόγος είναι ποτάμι,

τότε η ποίηση είναι συντριβάνι.»

Ας ομιλούμε κάποτε χωρίς περιστροφές. Δεν σέβομαι καθόλου το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, σε επίπεδο βιολογικού φύλου, παρά τον απεριόριστο σεβασμό που τρέφω για το δικαίωμα απάντων των ενηλίκων να συνευρίσκονται όπου και όπως και με όσους ενήλικες επιθυμούν. Ομοίως, δε σέβομαι καθόλου το δικαίωμα λογοκλοπών να αυτοπροσδιορίζονται ως πρωτότυπες εργασίες, παρά τον απεριόριστο σεβασμό μου στο δικαίωμα ορισμένων λογίων να υποστηρίζουν την αχαλίνωτη διακειμενικότητα στην τέχνη.

Με απλά λόγια, ο Βλαβιανός πήρε το ποίημα του Longley, πασπάλισε ολίγη φούστα και ολίγη μούσα και ολίγον από Wordsworth, και το δημοσίευσε ως πρωτότυπο, δικό του ποίημα. Δεν έγραψε ποίηση επί ιστορικών γεγονότων, όπως ο Καβάφης, δεν έγραψε τον Πετρώνιο του Σοφιανού, απλώς οικειοποιήθηκε το ποίημα ενός άλλου, στάζοντας ελάχιστη, άνοστη σάλτσα. Κι ας κάνει ό,τι θέλει το Connecticut, κι ας είναι όπως είναι ο γιαλός.

Διαβάστε περισσότερα
Τα Επίκαιρα

«Η δικτατορία της εικόνας» (γράφει ο Σπύρος Αραβανής)

Τα τραγούδια δεν τα βλέπουμε, τα ακούμε, πρώτα από όλα. Δεν είναι ούτε τα βιντεοκλίπ τους ούτε οι υποσημειώσεις τους. Το μήνυμά τους έρχεται προπάντων εκ των έσω, από τη μουσική, τους στίχους, την ερμηνεία. Από τη «φανταστική σκάλα για να κόψεις ένα ρόδο αληθινό». Εκεί κρίνονται με τον εαυτό τους και τον χρόνο. Χωρίς τα λυσάρια.
   Όλα τα άλλα είναι σημεία των καιρών. Ο πολιτισμός ή δικτατορία της εικόνας, ο οφθαλμοκεντρισμός και η μονοδιάστατη τελικά περιβόητη «πολυτροπικότητα» που έχει καταβροχθίσει όλες τις άλλες αισθητηριακές λειτουργίες. Αδρανοποιεί προς το ορατό κάθε είδους αντανακλαστικές ενέργειες που βασίζονται στο αδιόρατο.
   «Οι εικόνες είναι η καρδιά του σημερινού επίγειου παραδείσου. Τρέφονται με ανθρώπινες πραγματικότητες, περικλείουν όλο το σφρίγος της γήινης ζωής, προσφέρουν εικονικά ό,τι δεν μπορεί να καταναλωθεί έμπρακτα. Κατακυριεύουν πεδία υποσκάπτοντας και απωθώντας άλλες κουλτούρες – της γραφής, του λόγου, της σκέψης, του φιλοσοφικού στοχασμού» όπως γράφει στο άρθρο της η Τασούλα Καραϊσκάκη, «Πολιτισμός της εικόνας ή βλέπω, άρα υπάρχω», εφ. Καθημερινή, 21.8.2022.
   Το ίδιο, δηλαδή, και με τα βιβλία. Δεν είναι οι φωτογραφίες τους πάνω σε παραθαλάσσια σώματα, δεν είναι οι καλλιτεχνικές τους πόζες σε προθήκες βιβλιοπωλείων ή χώρους σπιτιών, σε διαφημιστικά χέρια συγγραφέων τους, σε σκηνοθετημένα πλάνα αναγνώσεων. Δεν εξαντλείται εκεί η χαρά τους- η ουσία τους.
   Η εικόνα κινητοποιεί τις μάζες.  Η τέχνη έρχεται δεύτερη και καταϊδρωμένη. Συμπληρωματική των views και των likes.
Διαβάστε περισσότερα
Τα Επίκαιρα

«Σήμερα η δύναμη είναι να ξέρεις τι να αγνοείς» (γράφει ο Σπύρος Αραβανής)

Είσαι αδιαλείπτως «παρών», ιδρώνεις να πληροφορηθείς, να έχεις γνώμη που σαλεύει και τα πάντα σφάζει, να γίνεσαι σχόλιο γατζωμένο σε τηλεαγχόνη, μακάριος ως πλούσιος τω πνεύματι, και πάνω που έχεις κτίσει πλήκτρο πλήκτρο αυτήν την κοσμοθεωρία σου, έρχεται τυχαία μια φράση και στα ανατρέπει όλα: «Σήμερα η δύναμη είναι να ξέρεις τι να αγνοείς».
Η σημερινή λογοκρισία βρίσκεται στο ακριβώς ανάποδο από αυτό που ίσχυε στο παρελθόν, «να μπλοκάρει τη ροή των πληροφοριών». Πάει πιο πέρα από τη ρήση του Ολλανδού συγγραφέα, Σέις Νότεμποομ -γραμμένη στις εξοχες «Ιεροτελεστίες» του-: «όλο και περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν όλο και λιγότερα για όλο και περισσότερα πράγματα». Γιατί τα «περισσότερα πράγματα» σήμερα είναι οι άχρηστες πληροφορίες και τα δευτερεύοντα θέματα. Το βούτυρο, δηλαδή, στο ψωμί της νέας μορφής λογοκρισίας.
Πάει μακριά και από το σαββοπουλικό: «κι όσοι δεν έχουν κατιτίς να πούνε τους περσεύει και καιρός». Γιατί κι αυτό που υπονοεί η αδέσποτη φραση, θέλει χρόνο (και κόπο) να το αποκτήσεις.
Δεν είναι ελιτισμός ούτε γίνεσαι ρίψασπις: «Σήμερα η δύναμη είναι να ξέρεις τι να αγνοείς».
Ξανά λοιπόν από το μηδέν.
Αλλά αυτή είναι και η γλύκα που ψάχνεις.
Διαβάστε περισσότερα
Τα Επίκαιρα

«Χαλασμένα σχολεία» (γράφει ο Νίκος Βουτυρόπουλος)

Διαβάστε περισσότερα