Η μπαλάντα της μοναξιάς

Ο άνθρωπος αντέχει την έλλειψη ενδιαφερόντων, την έλλειψη δραστηριοτήτων, την έλλειψη σχεδίων, όμως δεν αντέχει και γερνάει μέσα σε μια ημέρα όταν χάνει τα συναισθήματά του.

Σε ένα κινηματογραφικό τοπίο που συχνά κυριαρχείται από ιστορίες νεανικού ρομαντισμού και ταξιδιών ενηλικίωσης, η ταινία « Το Αγαπημένο μου Γλυκό» των Μάριαμ Μογκαντάμ και Μπεχτάς Σαανέχα αναδεικνύεται ως μια αναζωογονητική εξερεύνηση της αγάπης, της μοναξιάς και των απροσδόκητων τροπών που μπορεί να πάρει η ζωή, ακόμη και στο λυκόφως της. Η ταινία προσφέρει ένα τρυφερό αλλά και πολυεπίπεδο πορτρέτο μιας εβδομηντάχρονης χήρας που ζει στην Τεχεράνη. Μία γλυκόπικρη, τρυφερή κι ανατρεπτική δραμεντί από το Ιράν κατάφερε στιγμιαία, να θραύσει το απολυταρχικό καθεστώς των μουλάδων και να παρουσιαστεί στην Berlinale, αν και στους δημιουργούς της Μαριάμ Μπογκαντάμ και Μπεχτάς Σανιχά τους απαγορεύτηκε να ταξιδέψουν στην Berlinale και να την παρουσιάσουν στο κοινό. Στο φεστιβάλ παραβρέθηκαν μόνο οι ηθοποιοί.

Στον πυρήνα του «Το Αγαπημένο μου Γλυκό» έχει την 70χρονη Μαχίν (η πρωτοεμφανιζόμενη Λίλι Φαραντπουρ) και αφηγείται την ιστορία της εδώ και 30 χρόνια χήρας. Η ηρωίδα μας είναι μια ανθεκτική αλλά μοναχική γυναίκα που πέρασε τα χρόνια μετά το θάνατο του συζύγου της περιηγούμενη σε μια ζωή που ορίζεται από τη ρουτίνα και το περιστασιακό αίσθημα απομόνωσης. Η ζωή της Μαχίν παίρνει μια απρόβλεπτη τροπή όταν στην προσπάθεια να βγει από την απομόνωση, συναντά τον Φαραμάζ (Ισμαίλ Μεχραμπί), έναν καλόκαρδο οδηγό ταξί στην ηλικία της. Αυτό που ξεκινά ως μια απλή διαδρομή στην Τεχεράνη εξελίσσεται σε μια γοητευτική, γλυκόπικρη βραδιά που αμφισβητεί τα κοινωνικά πρότυπα και αποκαλύπτει κρυμμένα βάθη συναισθημάτων και στους δύο χαρακτήρες.

Τρίζουνε τα κόκκαλα μες τον κίνδυνο
ο στεναγμός αντηχεί απ’ τη σπηλιά
εκεί θα βρεις μια πόλη σκοτεινή,
μια πόλη αλγεινή εκεί άνθρωποι ζουν στη σκιά

Ζωντανοί, ξυπνητοί
χωρίς να τους πάρουμε γραμμή
σε στοές ορυχείων θα βρεις το μυστικό
ζει κόσμος στις σήραγγες του μετρό

Όλες οι ρίζες κρέμονται, πηγαίνουν από πόλη
σε πόλη χορεύουν κάτω απ’ τις μπότες σου
όλα τα φορτηγά πηγαίνουν σιγά
μη φοβίσουν τα τρωκτικά
υπάρχει ζωή που περπατά στα σκοτεινά

Η διασκευή του Ροντρίγκο Πριέτο του σημαντικού μυθιστορήματος «Πέδρο Πάραμο» του Χουάν Ρούλφο ο οποίος θεωρείται ο πατέρας του μαγικού ρεαλισμού, είναι ένας υποβλητικός διαλογισμός για τον χρόνο, τη μνήμη και τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες που στοιχειώνουν την ανθρώπινη ύπαρξη.

Πιστή στη δαιδαλώδη αφήγηση του μυθιστορήματος, η ταινία ξεδιπλώνεται ως ένα αποσπασματικό ταξίδι σε ένα φαντασμαγορικό παρελθόν, όπου οι ζωντανοί και οι νεκροί αναμειγνύονται και όπου η αναζήτηση του κλεισίματος διαλύεται στον φασματικό απόηχο ξεχασμένων ζωών.

Στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκεται ο Χουάν Πρεσιάδο (Ντιέγκο Κάλβα), ένας νεαρός άνδρας που δεσμεύεται από μια υπόσχεση στο νεκροκρέβατο προς τη μητέρα του να βρει τον αποξενωμένο πατέρα του, Πέδρο Πάραμο (Μανουέλ Γκαρσία – Ρούλφο). Με την άφιξή του Χουάν στην Κομάλα, μια μικρή πόλη βυθισμένη στην απόκοσμη σιωπή και στη φθαρμένη ομορφιά, ο Χουάν συνειδητοποιεί ότι έχει εισέλθει σε ένα μέρος όπου οι νεκροί είναι πολύ περισσότεροι από τους ζωντανούς. Μέσα από τις συναντήσεις του με σκιώδεις φιγούρες που μοιάζουν να αναδύονται από τα ερείπια της Κομάλα, η ταινία συνθέτει δύο αφηγήσεις: Την αποπροσανατολισμένη εξερεύνηση της κληρονομιάς του Χουάν και τις αποσπασματικές αποκαλύψεις της ζωής του Πέδρο Πάραμο, ενός ανθρώπου του οποίου η απληστία, η σκληρότητα και οι απογοητεύσεις οδήγησαν την Κομάλα στην καταστροφή.

Ο σκηνοθέτης Ροντρίγκο Πριέτο χρησιμοποιεί μια ισορροπημένη οπτική γλώσσα για να αντικατοπτρίσει την πολυφωνική δομή του μυθιστορήματος. Το χωριό είναι λουσμένο σε ένα καταπιεστικό, σχεδόν ονειρικό φως που ταλαντεύεται μεταξύ της ηλιόλουστης ερημιάς και του βουβού γκρι της μνήμης. Το ηχητικό τοπίο είναι εξίσου καθηλωτικό, ψίθυροι, φωνές που μοιάζουν να ξεχύνονται από το πουθενά και παντού, ενισχύοντας την αίσθηση ότι ο χρόνος έχει καταρρεύσει στην Κομάλα. Η μη γραμμική αφήγηση της ταινίας απαιτεί μεγάλη προσοχή, καθώς μεταβαίνει απρόσκοπτα μεταξύ της σημερινής αναζήτησης του Χουάν και της παρελθοντικής ζωής του πατέρα του, ενός άνδρα που καταστράφηκε από την εμμονική του αγάπη για τη Σουζάνα Σαν Χουάν (Μαρίνα ντε Ταβίρα).

1) Ναταλία Κωτσάνη -Τάσος Κοφοδήμος, «Απόκοπος του Μπεργαδή», ιδιωτική έκδοση
2) Γιώργος Κομπογιάννης, «Μυστικό Νήμα», Ποίηση: Bertolt Brecht, Vladimir Mayakovsky, Ανδρέας Λασκαράτος, Μίλτος Σαχτούρης, Dante Alighieri, εκδ. Ogdoo Music Group.
3) Αλέξανδρος Γουργουλιός, «Επίλογος», Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης, Μανόλης Αναγνωστάκης, Νίκος Καρούζος, Κώστας Ουράνης, Τίτος Πατρίκιος, Κώστας Τσιούφης και Διονύσης Τζαρέλλας, εκδ. Μετρονόμος.
4) Γιάννης Κονταράτος, «Χρονοτριβείο», Ποίηση: Ναπολέων Λαπαθιώτης, εκδ. Μετρονόμος.
5) Γιώργος Κουρουπός, «Νύχτες, εικόνες κι ένα κορίτσι», Ποίηση των  Νίκου Εγγονόπουλου, Ανδρέα Εμπειρίκου, Χριστόφορου Λιοντάκη, Γιάννη Βαρβέρη, Παυλίνας Παμπούδη, Μιχάλη Γκανά, Λεωνίδα Κακάρογλου και Ιουλίτας Ηλιοπούλου, εκδ. Subways music.

Η στήλη αυτή συμπληρώνει σχεδόν είκοσι χρόνια. Ένα Αλμανάκ που έχει στόχο να θυμήσει στιγμές της χρονιάς, να κρίνει και να κριθεί. Ειδικά στον χώρο της μελοποιημένης ποίησης, και πιο ειδικά της δισκογραφίας, είναι απορίας άξιον πώς ακόμα βρίσκονται δίσκοι σε έντυπη μορφή. Δεν έχει, όμως, νόημα η νοσταλγία των πρώτων χρόνων της στήλης. Και τότε οι δίσκοι που κυκλοφορούσαν ήταν λιγότεροι από ο,τι τα προηγούμενα χρόνια. Αυτό που εχει νόημα είναι να συνεχίζει να παράγεται μελοποιημένη ποίηση, με όποια μορφή θέλει, έντυπη ή ψηφιακή. Αλλά να παράγεται από την ανάγκη των συνθετών να αφουγκραστούν τις λέξεις και όχι να ανυψωθούν  (;) από το κύρος των ποιητών που επιχειρούν να μελοποιήσουν. Το σίγουρο πάντως είναι πως για αυτή τη χρονιά καθάρισαν οι νέοι και δη πρωτοεμφανιζόμενοι συνθέτες.

Καλό είναι να ξέρουμε ότι ο πολιτισμός δεν είναι μια κατάσταση που δικαιωματικά και νομοτελειακά την κληρονομούμε, ο πολιτισμός και ο λαϊκός, είναι κάτι που με κόπο, με γνώση, με δύναμη και κουράγιο κατακτούμε.

Το «Υπάρχω» χωρίς να εμβαθύνει, πραγματεύεται την ζωή του Στέλιου Καζαντζίδη, ενός από τους πιο εμβληματικούς Έλληνες λαϊκούς τραγουδιστές, του οποίου η φωνή παραμένει συνώνυμη με το συναισθηματικό βάθος της λαϊκής μουσικής του έθνους. Σε σκηνοθεσία του Γιώργου Τσεμπερόπουλου (“Ο Εχθρός μου”, “Πίσω Πόρτα”, “Μέγαρα”) και σε σενάριο της σεναριογράφου Κατερίνας Μπέη (“Ευτυχία”, “Φόνισσα”), η ταινία σκοπό έχει να είναι ένας εγκάρδιος φόρος τιμής στον άνθρωπο που ενσάρκωσε όχι μόνο το πνεύμα της ελληνικής μουσικής αλλά και τις δοκιμασίες και τους θριάμβους του στερημένου και κατατρεγμένου λαού.

Το «Υπάρχω» αφηγείται την ιστορία της ανθεκτικότητας, του ταλέντου και της ταυτότητας, παρακολουθώντας τη διαδρομή του Καζαντζίδη από το ταπεινό ξεκίνημα μέχρι να γίνει ο πασίγνωστος μουσικός θρύλος. Γεννημένος σε μια οικογένεια προσφύγων από τον Πόντο ενός κομματιού του ελληνισμού που σημαδεύτηκε από τον εκτοπισμό, τους εξανδραποδισμούς και τις κακουχίες, ο Καζαντζίδης βίωσε τα παιδικά του χρόνια μέσα στη φτώχεια, την απώλεια και τον αγώνα να διαμορφώσει την αίσθηση του ανήκειν στην ασθμαίνουσα και εξελισσόμενη μεταπολεμική Ελλάδα. Ο Καζαντζίδης ήταν ένα προσφυγόπουλο που ξεπέρασε μνημειώδεις προσωπικές και κοινωνικές προκλήσεις μέσω του έμφυτου μουσικού του χαρίσματος.

Αυτή η ιστορία υπέρβασης των αντιξοοτήτων δεν είναι απλώς μια εξιστόρηση γεγονότων, αλλά μια βαθιά προσωπική αφήγηση που αντανακλά ευρύτερα θέματα της εμπειρίας των μεταναστών, της ταξικής πάλης, του αγώνα επιβίωσης και της πολιτιστικής ανθεκτικότητας. Η φωνή του Καζαντζίδη, έγινε ηχείο για όσους ένιωθαν άφωνοι, οι πρόσφυγες, οι εργάτες και τα λαϊκά στρώματα, ακούμπησαν στις ερμηνείες του ανυπέρβλητου αοιδού και ένιωσαν ότι οι αγώνες, οι αγωνίες και τα όνειρά τους καθρεφτίζονταν στους στίχους του.