Τι σημαίνει χυδαιότητα στην λογοτεχνία; Υπάρχει καν τέτοιο πράγμα, χυδαίο ποίημα ή πεζό, αν το αισθητικό επίπεδο του λόγου είναι αναντίρρητα υψηλό; Οι Αρχαίοι, Έλληνες και Λατίνοι, τέτοια ζητήματα δεν είχαν, απόδειξη μέγιστη ο Αριστοφάνης. Οι Νέοι Χρόνοι όμως ναι, και με το παραπάνω. Η ηθική των εκκλησιών, ο αστικός πουριτανισμός ακόμη περισσότερο, άσκησαν όπως ξέρουμε βία λογοκριτική έως πρόσφατα. Ευτυχώς, οι λαϊκοί πολιτισμοί ως επί το πλείστον έμειναν αμόλυντοι και ελευθερόστομοι.

Το παρακάτω ποίημα του Κάτουλλου επί αιώνες παρουσιαζόταν με τους δυο τουλάχιστον πρώτους στίχους του λογοκριμένους. Στην καλύτερη περίπτωση όσοι το απέδιδαν στη γλώσσα τους τους τύπωναν αμετάφραστους. Το παραθέτω στο πρωτότυπο και σε δική μου απόδοση, ευελπιστώντας ότι ο σημερινός αναγνώστης δεν θα σκανδαλιστεί.

Δυό Πουλιά

Στο ηλιοβασίλεμα πετάξαν δυό πουλιά
το ‘να το ξέρω – η αγάπη μου η παλιά.
Αχ, στης καρδιάς μου τη φωλιά να ‘χε πετάξει.

Δύο κορίτσια πάνε στον κάμπο, στα σπαρτά
το ‘να το ξέρω – ήταν δικό μ’ αληθινά.
Αχ, και να ‘ρχότανε εδώ, θα ‘μουν εντάξει.

Δύο αστέρια θυμηθήκαν τα παλιά
το ‘να το ξέρω – ο καημός μεσ’ στην καρδιά.
Αχ, να ξεχνούσε, να σβηστεί πριν να χαράξει.

Μεσ’ στην καλύβα κοιμηθήκαν δυό παιδιά
το ‘να το ξέρω – η ραγισμένη μου καρδιά.
Αχ, και μαζί της, μεσ’ στον τάφο να μ’ αρπάξει.

(Ρουμανία)

ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ

Κι είχε μια ποίηση το δωμάτιο την ώρα τούτη

και μια σιωπή

και μια θλιμμένη λωρίδα ήλιου

που έντυνε την ευτυχία,

υπήρχαμε

στα κλαριά του δέντρου που πάλευε να αναγεννηθεί,

στο τρένο που πέρασε,

στη μέρα που αρχίζει να τελειώνει,

υπήρχαμε,

κι είχε μια ποίηση το δωμάτιο

και μια σιωπή

και μια ωραία ταλάντωση

στο αμήν και στο τέλος,

την ώρα ετούτη.

 *

SCHWINGUNG

Und es herrschte solch eine Lyrik im Zimmer zu jener Stunde

und eine Stille

und ein betrübter Sonnenstrahl

der das Glück bezog,

es gab uns

auf den Ästen des Baumes, der für seine Wiederbelebung kämpfte,

in dem Zug der vorbei fuhr,

in dem Tag der anfing zu Ende zu gehen,

gab es uns,

und es herrschte solch eine Lyrik im Zimmer

und eine Stille

und eine wunderschöne Schwingung

in dem Amen und am Endpunkt,

zu jener Stunde.

Εγώ η ίδια υπήρξα ο δρόμος μου

Εγώ θέλησα να ‘μαι όπως οι άντρες το θέλησαν για μένα:
μια απόπειρα ζωής•
ένα κρυφτούλι με την ύπαρξη μου.
Όμως φτιαγμένη ήμουνα από παρόντα,
και οι επίπεδες πατούσες μου πάνω στην υποσχόμενη γη
δεν αντιστέκονταν να βαδίζουν μπροστά,
και συνέχιζαν πέρα, όλο πιο πέρα,
ξεγελώντας τις στάχτες για να φτάσω στο φίλημα
των νέων μονοπατιών.

Σε κάθε παραπάνω βήμα στο δρόμο μου προς τα μπρος
τις πλάτες μου έξυνε το απελπισμένο φτερούγισμα
των παλαιών κορμών.

Όμως το κλαδί αποκολλημένο ήταν για πάντα,
και σε κάθε καινούργιο μαστίγιο το βλέμμα μου
χωριζόταν κι άλλο , ολοένα περισσότερο
από τους μακρινούς ορίζοντες που ‘χα μάθει:
και το πρόσωπο μου έπαιρνε την έκφραση
που από μέσα μου ερχόταν,
την οριστική έκφραση που πρόβαλε ένα συναίσθημα
ενδόμυχης απελευθέρωσης•
ένα συναίσθημα που προέκυπτε
από τη διατηρημένη ισορροπία ανάμεσα
στη ζωή μου και στην αλήθεια
του φιλήματος των νέων μονοπατιών.

Πλέον με χαραγμένη την κατεύθυνση μου στο παρόν,
βλασταράκι ένιωσα πάνω στα εδάφη όλα της γης,
των εδαφών δίχως ιστορία
των εδαφών δίχως μέλλον,
του εδάφους πάντα του εδάφους δίχως όρια
όλων των αντρών και όλων των εποχών.
Και υπήρξα εξ ολοκλήρου εντός μου
όπως εντός μου υπήρξε η ζωή….

Εγώ θέλησα να ‘μαι όπως οι άντρες το θέλησαν για μένα:
μια απόπειρα ζωής•
ένα κρυφτούλι με την ύπαρξη μου.
Όμως φτιαγμένη ήμουν από παρόντα•
όταν πια οι μαντατοφόροι με αναγγέλανε
στην βασιλική παρέλαση των παλαιών κορμών
λοξοδρόμησε η επιθυμία μου να ακολουθήσω τους άντρες
και το πανηγύρι των τιμών έμεινε εκεί να με περιμένει.

TGV, 1

Αχνίζει ο άνεμος στα γυμνά κλαριά χαμηλός ουρανός

κάνει τα μάτια να πιστέψουν πώς βλέπουν επιτέλους κάτι υλικό

τι να ’ναι παρά το διάστημα ανάμεσα στα δάχτυλα τ’ ανοιγμένα

ένα καμπαναριό καρφωμένο στο βλέμμα ένα σημείο στην ιστορία

ένα δάσος έπειτα στάρι πράσινο υπόλειμμα ήλιου

κάτι αγελάδες αραδιασμένες σαν πέτρες λευκές

μια γέφυρα ένας κηπάκος μια λάμπα πρώιμη

η μέρα διστάζει ν’ αφήσει του κόσμου τα όρια

να τα μαζεύει πρέπει πια για την άλλη την όχθη

σεντόνι τόσο παλιωμένο απ’ τους πάρα πολλούς έρωτες

μια ελάττωση ταχύτητας σ’ αφήνει ν’ ανακαλύψεις αγριοπιπεριές

ένα αλσύλλιο από λόχμες με στίγματα κόκκινα

δυο βλάκες γραβατωμένοι να μιλάνε για προσαύξηση

ανθρώπινη επαφή κι ανίδωτη ακόμα κι άξια να τη δεις