Ποιήματα από το βιβλίο ΕΔΩ: 

Δημήτριος Γ. Καφετζής, «Χαραμάδες», εκδ. Ηριδανός, 2018

Χαραμάδες ελπίδας και αισιοδοξίας

(Μια αναγνωστική προσέγγιση)

Βαθειά ερωτικός εμφανίζεται, σε ένα πρώτο επίπεδο, ο νέος ποιητής Δημήτριος Γ. Καφετζής (Δ.Γ.Κ., Νέα Ιωνία Αττικής, 1990) με τη δεύτερη αυτή ποιητική συλλογή του (Έχει προηγηθεί η έκδοση της συλλογής «Ροές», εκδ. Ιωλκός, 2015, σελ. 60). «Κλείδωσε την αγκαλιά σου / Άσε με να εθιστώ / Να είσαι ανάγκη … Έλα να κάνουμε τους θεούς να κοκκινίσουν από ντροπή / που μας άφησαν να γίνουμε ένα μέχρι θανάτου» (σ. 12). Ο ερωτισμός διατρέχει τα περισσότερα ποιήματα της συλλογής, ακόμη κι όταν ο λόγος του γίνεται μεταφορικός ή αλληγορικός: «Ένας ασθενικός κι αβέβαιος ανήφορος ο λαιμός της, / δρόμος ολισθηρός / που πάνω του έχασε τον έλεγχο των ανθρώπων ο Θεός» (πορτρέτο, σ. 23)

Ωστόσο, ο Δ.Γ.Κ., κάθε άλλο παρά μονοδιάστατος είναι στη θεματογραφία του. Και τούτο διότι η ποίησή του, με ενσωματωμένα τα στοιχεία λυρισμού που της αναλογούν, κινείται παράλληλα σε πολλά άλλα επίπεδα: Με μιαν ατόφια ποιητική έκφραση, περιστρέφεται σε μείζονα θέματα που αφορούν τόσο το πολιτιστικό τοπίο όσο και την σημερινή κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα γενικότερα, θέματα δηλαδή που χαρακτηρίζουν την εποχή μας και τον τόπο μας, καταδυναστεύοντας την ανθρώπινη ύπαρξη.

Αυτή η πολυσχιδής χρήση του λόγου του, που ασφαλώς απογειώνει ολόκληρη τη συλλογή, εμπλουτισμένη με τα διάχυτα βιωματικά στοιχεία που αντιπροσωπεύουν τη γενιά του 2000, δεν είναι παρά η προσπάθεια έκφρασης της σύγχρονης, ανθρώπινης μοναξιάς σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον, γεμάτο με εικόνες που πληγώνουν. Εξ ου και η εναγώνια αναζήτηση της συντροφικότητας.

Ωστόσο, μέσα σε αυτόν τον ασφυκτικό κλοιό ενός παράλογου κόσμου, όπως τον βλέπει ο ποιητής, κάποιες χαραμάδες εμφανίζονται στο σημερινό ιστορικό γίγνεσθαι, που αφήνουν να προβάλουν αχτίδες φωτός, προκειμένου να χαραχτούν νέοι δρόμοι ελπίδας και αισιοδοξίας: «Μέσα απ’ τις χαραμάδες / σε πόρτες κλειστές / και σε παράθυρα σφαλιστά / γεννιέται το φως, / να θυμάσαι» (χαραμάδες, σ. 25)

Χωρίς στρυφνότητες, βαρύγδουπες εκφράσεις και θεωρητικές κατασκευές, ο Δ.Γ.Κ., με λιτό εκφραστικό λόγο και εύληπτα νοήματα, επιλέγει, κατά κανόνα, τη σύνθεση ολιγόστιχων ποιημάτων, τα οποία επικοινωνούν άμεσα με τον αναγνώστη. Στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι μάλλον άσχετο το γεγονός ότι σχεδόν τα μισά ποιήματα της συλλογής εμφανίζονται άτιτλα. «Μαζεύω πεταμένες λέξεις απ’ το δρόμο, / κάποια μέρα με αυτές θα φτιάξω τα φτερά μου.» (σ. 18)

Κατά τη γνώμη μου, αυτά τα ολιγόστιχα, μαζί με τα άτιτλα, ποιήματα δίνουν και το στίγμα της συλλογής όπου ο διάχυτος ερωτισμός θριαμβεύει. «Δρόμος αβέβαιος, / του αγνώστου ρέκτης / ο δρόμος των ματιών σου. / Στις κόγχες σου φωλιάζουν / τα δυο μικρά πουλιά σου. …» (κόγχες, σ. 19)

Η  πλαστουργός δύναμη της ποίησης

Με τον ευρηματικό, λόγω της ηχητικής του ποιότητας, τίτλο Ως άλλος Τάλως, ο Γιώργος Ρούσκας συστήνει την έκτη, κατά σειρά, ποιητική του συλλογή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κοράλλι». Το ομοιοτέλευτο του τίτλου, η ηχητική δηλαδή σύμπτωση της τελικής συλλαβής και των τριών του λέξεων, διαμορφώνει, ευθύς εξ αρχής, το ιδιαίτερο στίγμα του βιβλίου που βασίζεται στην εκμετάλλευση της διφυούς υπόστασης της λέξης, εξ ίσου ως σημαίνοντος και σημαινομένου, ως ήχου και σημασίας μαζί. Δημιουργείται, κατ’ αυτόν τον τρόπο, ένα ιδιαίτερο ύφος και ήθος που προκύπτει από την εξισορρόπηση ανάμεσα σε αυτές τις δύο πτυχές ή διαστάσεις του λόγου,χωρίς -πράγμα δύσκολο και απαιτητικό- η μία να υπερκαλύπτει και να κατανικά την άλλη. Το εύηχο των ποιημάτων, με άλλα λόγια, συνυπάρχει αρμονικά με τις σημασίες και αυτή ακριβώς η συνύπαρξη είναι που τις αναδεικνύει και τις καθιστά περισσότερο καίριες και δραστικές.

Η συλλογή αποτελείται από μία πλούσια, σχετικά, ποιητική παραγωγή ελευθερόστιχων, κατά βάση, ποιημάτων, τα περισσότερα από τα οποία εκτείνονται σε αρκετούς στίχους, στοιχείο, όμως, που κάθε άλλο παρά υπονομεύει την αφαιρετικότητα και την ποιητικότητά τους. Περιλαμβάνει, επιπλέον, και ποιήματα «χαϊκού» που παρεμβάλλονται και λειτουργούν ως αρμοί ή συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στα ποιήματα, αλλά και ένα σονέτο το οποίο υπακούει και υποτάσσεται μεν στον κανόνα των δεκατεσσάρων στίχων, όχι όμως και στον κανόνα της ομοιοκαταληξίας. Το στοιχείο εκείνο που αξίζει ιδιαίτερα να προσεχθεί, όσον αφορά τα πολύστιχα ποιήματα είναι η σύνθεσή τους σε «σχηματισμούς» ή «σχήματα», η αρχιτεκτονημένη δομή τους που προσδίδει σε καθένα από αυτά μία φυσιογνωμία και μια λειτουργία ξεχωριστή. Ενώ, δηλαδή, ο ποιητής παραμένει αδέσμευτος, επιλέγοντας τον ελεύθερο στίχο, την ίδια στιγμήδείχνει μία διάθεση και τάση να δεσμευτεί στη δική του ποιητική, στον δικό του τρόπο δόμησης του ποιήματος, ο οποίος φαίνεται πως υπακούει σε μία, διαμορφωμένη από τον ίδιο, εσωτερική λογική και αλληλουχία. Ανεξάρτητα όμως από αυτό, όλα ανεξαιρέτως τα ποιήματα της συλλογής εμφορούνται από έναν δικό τους ρυθμό, άλλοτε περισσότερο εμφανή, αποτέλεσμα του κυματισμού του στίχου, του τονικού συστήματος και μιας τυχαίας, σποραδικής ενίοτε ομοιοκαταληξίας και άλλοτε πιο κρυφό ή εσωτερικό, απόρροια ενός υπόγειου ρεύματος που διαπερνά τους στίχους και τους προσδίδει έναν ιδιαίτερο τόνο.

Ποίηση που μεταφέρει στα φτερα-της  ολόκληρο το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο!

– Σ’ ένα συγκεντρωτικό Τόμο υπάρχει τώρα όλη η ποίηση του Αλ. Φλωράκη. 

 `

Ποίηση στιβαρη και περιεκτικη,υψηλων προδιαγραφων και τόνων, που απαιτει να κατέχεις πολλες και πλατιες γνώσεις, ακόμη και γνώσεις εξειδικευμένες, για να τη διαβάσεις και να την κατανοήσεις πλήρως, είναι στο μεγαλύτερο μέρος-της η ποίηση του Αλέκου Φλωράκη. Και αυτο γιατι ο δημιουργος-της, που είναι άτομο που διακρίνεται για την πολυμέρεια των ενδιαφερόντων-του και τη βαθεια παιδεία-του, διοχέτευσε και στην ποίησή-του, συνειδητα ή όχι, όλο αυτο τον πλούτο της γερης και λαμπρης αρματωσιας που τον περιβάλλει!

Επομένως, είναι μία ποίηση που λυγάει απο πληροφορίες, χωρις αυτες όμως να υποσκάπτουν την ποιητικη ουσία και τον άδολο λυρισμο που περιέχει αλλα και χωρις να σκιάζουν το άπλετο φως που εκπέμπει και όπου, τώρα, οι αναγνώστες  έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και ν’ αποτιμήσουν σφαιρικα αυτη την ποίηση μέσα απο τον συγκεντρωτικο τόμο που περιλαμβάνει (ως είδος Απάντων) όλες τις μέχρι σήμερα εκδομένες ποιητικες συλλογες-του,και ο οποίος κυκλοφόρησε στην αγορα τον Ιανουάριο του 2020, απο τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, στην Αθήνα.

Συγκεκριμένα, ο τόμος αυτος, που εντυπωσιάζει με την καλαισθησία-του και την τυπογραφικη αρτιότητά-του, τιτλοφορείται Τα ορατα και τα αόρατα-Ποιήματα 1968-2018, και περιλαμβάνει τις εξης 10 ποιητικες συλλογες του Αλέκου Φλωράκη:

1. Φεγγάρια και προσωπίδες (1968), 2. Προφητικος (1969), 3. Ο λύχνος του σώματος (1973), 4. Η προϊστορία του νερου (1990), 5. Δέκα και μία νότες μουσικης δωματίου (1996), 6. Στους αντίποδες ή περιαντιστροφης (2002), 7. Ανατομία ενος τοίχου (2009), 8. Εγκύκλιες σπουδες (2011), 9. Τα δέντρα εισβάλλουν απο το παράθυρο (2017), 10. Ο αλαφροΐσκιωτος και το πηγάδι (2018).

Αξίζει ν’ αναφέρω πως ο συγκεντρωτικος αυτος τόμος αποτελείται απο 250 σελίδες, εκ των οποίων οι 26 περιέχουν επεξηγηματικες σημειώσεις απο μέρους του ποιητη, πάντοτε γύρω απο διάφορα δύσβατα, κατα την άποψή-του, σημεία της ποίησής-του που ίσως δυσκολεύουν  τους αναγνώστες στην ακριβη πρόσληψή-της, γεγονος που αποκαλύπτεια πο μόνο-του, την πολυμάθεια του δημιουργου, αλλα και την πυκνότητα και το φορτίο που μεταφέρει η ποίησή-του.

Πέραν απο τα όσα ανάφερα μέχρι τώρα, στην ποίηση του Αλ. Φλωράκη υπάρχουν βέβαια και άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικα, αδρα και ευδιάκριτα, που της δίνουν ομορφια και χάρη, αλλα και την κάνουν ελκυστικη, νόστιμη και διαβαστερη, άρα ενδιαφέρουσα απο πολλες όψεις. Αναφέρομαι, εν πρώτοις, στη σάτιρα, το χιούμορ, την ειρωνεία, τονσαρκασμο και τοναυτοσαρκασμο που εκδηλώνει ο Αλ. Φλωράκης μέσα απο την ποίησή-του, που μερικες φορες  είναι τόσο αιχμηρα, καυστικα και δραστικα αυτα τα στοιχεία που τσακκίζουν πραγματικα κόκκολα! Δηλαδη, όταν και όπου ο ποιητης αποφασίσει να εκτοξεύσει τ’ ανελέητα πυρα των στίχων-του, αυτα επιφέρουν μεγάλη ζημια εκει που θα πέσουν, ακριβως όπως ένας κεραυνοςπου καταστρέφει τα πάντα γύρω-του με την ηλεκτρικη ενέργεια που εκκενώνεται πάνω-τους!

“«Ό,τι ο χρόνος σου στερει / πίσω σ’ το φέρνει η μνήμη»/ Σχέδιο δοκιμίου για την ποίηση του Κώστα Λάνταβου” (γράφει ο Χρήστος Μαυρής) Α΄ ΜΕΡΟΣ

8. Στην ποίηση του Κ. Λάνταβου παρατηρείται και το φαινόμενο των αυθύπαρκτων ή αποφθεγματικων στίχων. Είναι δηλαδη κάποιοι στίχοι που λειτουργουν εξίσου καλα, τόσο εντος του ποιήματος που ανήκουν, σε διαλεκτικη επικοινωνία με τους άλλους στίχους του, όσο και εκτος του ποιήματος, όταν αποσπαστουν ή απομονωθουν για ν’ ακολουθήσουν δικη τους, μοναχικη πορεία. Σπάνιο φαινόμενο που το συναντάμε στην ποίηση ελάχιστων σύγχρονων Ελλήνων ποιητων όπως π.χ. της Κατερίνας Γώγου, αν είναι απαραίτητον’ αναφέρω εδω ένα όνομα.Το φαινόμενο των αποφθεγματικων στίχων εμφανίζεται σχεδον σε όλο το ποιητικο έργο του Κ. Λάνταβου όμως, στη συλλογη που τιτλοφορείται Εγκώμιο είναι πιο πυκνο και διακριτο. Μέσα στο μικρο, αλλα στιβαρο,σώμα αυτων των στίχων εγκλείεται τέτοια ποιητικη ουσία και ενέργεια, που απο μόνοιτους είναι ένα ολοκληρωμένο ποίημα! Αποσπω και δίνω στη συνέχεια τέτοιους αυθύπαρκτους στίχους απο την εν λόγω συλλογη:

«Η ζωη μέσα στο σώμα είναι διακαης πόνος»

***

«Όσο κι αν κλαίω, η θάλασσα μέσα μου δεν γαληνεύει»

***

«Ακόμη και στα όνειρα ζούμε τις ζωες των άλλων»

***

«Τα όνειρα έχουν κρησφύγετο τον ύπνο»

***

«Τα παιδια είναι η σύνοψη των ύμνων προς το σύμπαν»

***

«Κανένα εγκώμιο νεκρους δεν ανασταίνει»

***

«Συνήθως τα λίγα είν’ αρκετα»

***

«με τον ίδιο ζήλο μας διεκδικει ο θάνατος»

Η ποίηση του Κώστα Λάνταβου, όπως τώρα αναβλύζει και μάς κατακλύζει μέσ’ απο τον συγκεντρωτικο τόμο που περιέχει όλη την εκδομένη ποιητικη παραγωγη του, μοιάζει με αρτεσιανο νερο που ξεχύνεται απο την πηγη του ορμητικο και αδάμαστο! Νερο αστείρευτο, δροσερο και ολοκάθαρο, που όλα, όσα λαμβάνουν χώρα μέσα του, λάμπουν κυριολεκτικα και είναι ευλογία απο τον Ύψιστο να το απολαμβάνεις και να το χαίρεσαι!

Αυτος ο καλαίσθητος συγκεντρωτικος τόμος, ο τυπογραφικα άρτια φροντισμένος, που φέρει τον γενικο τίτλο Η αγρύπνια εντός μου/ Ποιήματα 1980 – 2018, και εκδόθηκε στις αρχες του 2020 απο τις εκδόσεις Αρμος, της Αθήνας, περιέχει 14 ποιητικες συλλογες και εκατοντάδες ποιήματα, ξεδιπλωμένα σε 552 σελίδες – παραγωγη αρκετα πλούσια, αν υπολογίσουμε πως όλη αυτη η ποιητικη έκρηξη συντελέστηκε τα τελευταία 40 χρόνια!

Συγκεκριμένα, σε αυτο  τον συγκεντρωτικο και ογκωδέστατο τόμο περιλαμβάνονται, κατα σειρα έκδοσης, οι εξης ποιητικες συλλογες: 1. Πορεία (1980), 2. Χαμελαίοντες και σαλτιπάγκοι (1985), 3. Νυκτόβιος συλλέκτης (1989), 4. Το σπάταλο φως (1993), 5. Εκ Θεου αντιμισθία (1997), 6. Η τρυφερότητα του φόβου (1999), 7. Αντίνοος εν Κασσιώπη (2000), 8.Felix culpa(2001), 9.Μάθημα πρώτο (2004), 10. Η δωρεα του κάμπου (2006), 11. Εγκώμιο (2009), 12. Τα ευτελη και τα σπουδαία (2013), 13. Τα μάτια του μικρου Θεου (2015), 14. Καλημέρα (2018).

Εκείνο που έχω διαπιστώσει, και το οποίο ομολογω πως με έχει ξαφνιάσει αλλα και δυνατα εντυπωσιάσει, ίσως γιατι δεν είχα προηγουμένως καμία επαφη και εξοικείωση με την ποίηση του Κ. Λάνταβου, είναι η θαυμαστη ποιότητα που διακρίνει όλη την ποίηση που περιέχει αυτος ο τόμος που, χωρις δεύτερη σκέψη, θεωρω πως το 95%, ίσως και περισσότερο, του περιεχομένου του είναι γνήσια και αληθινη ποίηση! Ατόφιο, πραγματικα, χρυσάφι!

Θέλω να τονίσω πως η υψηλου επιπέδου ποίηση διακρίνει όλες τις συλλογες του τόμου∙ επίτευγμα που ξεχωρίζει απο την πρώτη κιόλας συλλογη του, αν αναλογισθούμε πως ο ποιητης εμφανίσθηκε στα λογοτεχνικα δρώμενα της Ελλάδας το 1980, με την συλλογη Πορεία, που μεταφέρει στις σελίδες της ποίηση αρκετα υψηλων προδιαγραφων, καθόλα αξιοθαύμαστη, και πράγμα σπάνιο για νέο ποιητη!

Έκτοτε, η ποιότητα της ποίησής του, ακολούθησε κλιμακωτα ανοδικη πορεία, που εύκολα ο οποιοσδήποτε μπορει να χαρτογραφήσει τώρα αυτη την συνέπειαπου διακρίνει την ποίησή του, εξετάζοντας και αναλύοντας σωστα και σε βάθος την κάθε συλλογη του, εφόσον αυτες εκδόθηκαν, όπως σημείωσα, σε τακτα χρονικα διαστήματα, απο το 1980 – 2018.

Στη συνέχεια αυτου του κειμένου θα δώσω ειδικα και γενικα χαρακτηριστικα  της ποίησης του Κ. Λάνταβου, όπως τ’ άντλησα απο την αναγνωστικη καταβύθισή μου στα κρυστάλλινα νερα αυτης της τόσο ενδιαφέρουσας ποίησης.