“Διδασκαλία και ποίηση” (γράφει ο Δημήτριος Μουζάκης)

“Excrament!
That’s what I think of Dr. J. Evans Pritchard, PhD”
O Robin Williams στο φιλμ Dead Poets Society

Ήμουν, νομίζω, τριτοετής στο Πανεπιστήμιο, όταν διάλεξα να παρακολουθήσω το μάθημα «Διδακτική της Βιολογίας». Μια ολόκληρη διάλεξη, θυμάμαι, ήταν αφιερωμένη στην αξία των εποπτικών μέσων κατά την πραγματοποίηση του μαθήματος και στο πώς η εικόνα βοηθά το μαθητή να εμπεδώσει τα παραδιδόμενα.

Χωρίς να διαφωνώ, σήκωσα το χέρι μου για να αντιδράσω. Δε θυμάμαι όλα όσα είπα, όμως θυμάμαι γιατί τα είπα: από βαθεία πεποίθηση ότι η παρουσία του δασκάλου στον πίνακα είναι τέχνη, και ως τέχνη, δεν αναλύεται, όσο κι αν οι ακαδημαϊκοί προσπαθούν να τη μετρήσουν.

Στο επόμενο μάθημα, η πρώτη διαφάνεια ήταν αφιερωμένη σε μένα. Η διδάσκουσα είχε γράψει: «η εικόνα σκοτώνει τη γλώσσα», από κάτω το όνομά μου, και είχε φέρει τον αφορισμό μου στο αμφιθέατρο προς συζήτηση, μαζί με εκτενή βιβλιογραφία, για να τον αποδομήσει. Δε θυμάμαι αν με έπεισε, δεν ξέρω, άλλωστε, ακόμη αν έχω πειστεί, γνωρίζω, όμως, ότι παραμένω παιδιόθεν πιστός στην αντίληψη ότι ο δάσκαλος είναι καλλιτέχνης.

Ο δάσκαλος είναι ηθοποιός. Οι επιτονισμοί του, η χροιά της φωνής του, το βλέμμα του, οι παραβολές του, οι κινήσεις του είναι που ζωντανεύουν τον πίνακα. Ακόμη κι ο φιλομαθέστερος μαθητής, σπάνια γνωρίζει γιατί βρίσκεται στο σχολείο, κι η παρουσία του είναι περισσότερο εγκλωβισμένη σε ψυχαναγκασμούς, βαθμοθηρίες, οικογενειακές φιλοδοξίες ή κοινωνικές αναγκαιότητες, παρά θεμελιωμένη σε ουσιαστική συνειδητοποίηση του διαμορφωτικού ρόλου της εκπαίδευσης. Η μάθηση μετατοπίζεται, κυριολεκτικά, στο χωροχρόνο, όμως, όταν ο δάσκαλος μπορεί να αναβαπτίσει τα αντικείμενα, τις έννοιες, τη στάση έναντι των πραγμάτων και των καθημερινών παραδοχών μέσα σε νέα ερωτήματα, νέες οπτικές, πειραματισμούς και υπέροχες, ψυχοσκοπικές ιστορίες.

Ο δάσκαλος είναι αυθεντία. Δεν είναι η αυθεντία που επίσταται, όμως, και που δεν επιδέχεται μύγα στο αλάνθαστο σπαθί της, αλλά η αυθεντία που θα κυρώσει την υγιή αμφιβολία και τους ορθούς τρόπους διερεύνησής της. Η αυθεντία που θα επιδείξει ψυχραιμία ακόμη κι όταν κάθε ψυχραιμία έχει χαθεί, η αυθεντία που θα υπερασπιστεί την ευγένεια και την ομορφιά με όλη της την ύπαρξη και που θα φωτίσει το ήθος και την επιδίωξη της αλήθειας με τη στάση και το παράδειγμα.

Ο δάσκαλος είναι ανεξίτηλος. Δεν έχει σημασία αν έχουν περάσει δέκα, είκοσι, τριάντα χρόνια από τις αποφοιτήσεις. Οι μαθητές του θυμούνται αυτά που είπε, αυτά που αφηγήθηκε, αυτά που δίδαξε, αυτά που υπερασπίστηκε. Θυμούνται με νοσταλγία ακόμη και τις τιμωρίες του, σα σφυριές σ’ ένα κομμάτι μάρμαρο που έπρεπε να οριστικοποιηθεί στο κάλλος.

Κάτι τέτοια είχα κατά νου, κι ένιωθα ότι οι λόγιοι δεν έχουν τίποτα να πουν για την ποίηση˙ μόνο να δώσουν ονόματα στις ομοιοκαταληξίες και να μετρήσουν τη διάρκεια των συλλαβών. Να μετρήσουν τη διδασκαλία ως αλληλουχία εικόνων σε ένα αβανταδόρικο πρόγραμμα παρουσίασης ή να τιτλοδοτήσουν στρατηγικές διδασκαλίας με σύνθετες λέξεις. Για την ανάμνηση που διαρκεί πενήντα χρόνια και κληρονομείται σε εγγόνια και δισέγγονα δεν έχουν τίποτα να πουν. Κι έτσι, νέος καθώς ήμουν, τους είπα ότι η εικόνα σκοτώνει τη γλώσσα.

Άλλο, όμως, ήθελα να πω─ ας το πω τώρα, με είκοσι χρόνια καθυστέρηση. Η διδασκαλία, όπως και η ποίηση, δεν είναι ούτε γλώσσα ούτε εικόνα. Είναι ολόκληρη προσωπικότητα και αγάπη. Bitches.