1.
Γιατί τεράστια τόσο τʼ αεροπλάνα
βόλτες δε κάνουνε με τα παιδιά τους;

Ποιο είναι το κίτρινο πουλί
που τη φωλιά γεμίζει με λεμόνια;

Γιατί δεν τα μαθαίνουν να μαζεύουν
μέλι απʼ τον ήλιο τα ελικόπτερα;

Που άφησε η ολόγιομη σελήνη
το νύχτιο σάκο της με αλεύρι;

2.

Αν πέθανα χωρίς να καταλάβω
τώρα από ποιόν ρωτάω την ώρα;

Από πού βγάζει τόσα φύλλα
η κάθε της Γαλλίας άνοιξη;

Που ο τυφλός μπορεί να ζήσει
που οι μέλισσες τον κυνηγάνε;

Αν και το κίτρινο τελειώσει
με τι το ψωμί θα φτιάχνουμε;

3.

Πες μου, είναι γυμνό το ρόδο
ή έχει μόνο αυτό το ρούχο;

Γιατί τα δέντρα συναντούνε
το μεγαλείο των ριζών τους;

Ποιός, ποιός τις τύψεις που ακούει
απʼ το παράνομο αμάξι;

Είναι στον κόσμο κάτι πιο θλιμμένο
από ένα τρένο ακίνητο μες στη βροχή;

7.

Είναι ειρήνη του περιστεριού η ειρήνη;
Ο λιόπαρδος κάνει τον πόλεμο;

Γιατί ο καθηγητής διδάσκει
τη γεωγραφία του θανάτου;

Τι τρέχει με τα χελιδόνια
που αργά φτάνουν στο κολέγιο;

Είναι αλήθεια πώς μοιράζουν
γράμματα διάφανα στα ουράνια;

8.

Τι πράγμα προκαλεί τα ηφαίστεια
και φτύνουν φλόγα κρύο τρέλα;

Γιατί ο Χριστόφορος Κολόμβος
δεν ανακάλυψε την Ισπανία;

Πόσα ερωτήματα έχει ο γάτος;

Τα δάκρυα που δεν κλαίγονται
προσμένουν σε μικρές λιμνούλες;

Ή είναι αόρατα ποτάμια
που τρέχουν όλο προς τη θλίψη;

12.

Σε ποιόν χαμογελάει το ρύζι
με δόντια άπειρα λευκά;

Γιατί τις σκοτεινές τις εποχές
γράφουν με αόρατο μελάνι;

Γνωρίζει η ωραία του Καράκας
πόσες έχει το ρόδο φούστες;

Γιατί να με τσιμπούν οι ψείρες
και οι λογοτεχνικοί λοχίες;

24.

Το 4 είναι 4 για όλους;
Τα εφτά εινʼ όλα ίδια;

Το φως που σκέφτεται ο κρατούμενος
είναι το ίδιο αυτό που σε φωτίζει;

Έχεις σκεφτεί ποτέ τι χρώμα
εινʼ ο Απρίλης των αρρώστων;

Ποια μοναρχία δυτική
έχει σημαία παπαρούνες;

43.

Ποια ήταν αυτή που σʼ αγαπούσε
στο όνειρο, όταν κοιμόσουν;

Που παν τα πράγματα του ονείρου;
Πάνε στα όνειρα των άλλων;

Και ο πατέρας που ζει στα όνειρά σου
Πεθαίνει πάλι όταν ξυπνάς;

Ανθοφορούνε τα φυτά του ονείρου
και ωριμάζουν τα βαριά τους φρούτα;

59.

Γιατί δεν γεννήθηκα μυστηριώδης;
Γιατί με δίχως συντροφιά μεγάλωσα;

Ποιός μʼ έστειλε να χαλαρώσω
τις πόρτες της ίδιας μου της περηφάνιας;

Και Ποιός έβγαινε για μένα να ζήσει
όταν κοιμόμουν ή όταν αρρώσταινα;

Τι σημαία ξεδιπλώθηκε
εκεί όπου δεν με ξεχάσαν;

60.

Και τι σημασία έχω εγώ
στο δικαστήριο της λησμονιάς;

Ποια είνʼ η αναπαράσταση
του ερχομένου αποτελέσματος;

Είναι ο σπόρος δημητριακού
με το κίτρινο πλήθος του;

Ή είναι η κοκκαλιάρικη καρδιά
ο αντιπρόσωπος του ροδάκινου;

65.

Λάμπει η σταγόνα του μετάλλου
σαν συλλαβή στο άσμα μου;

Και δεν σέρνεται μια λέξη
φορές σαν ένα ερπετό;

Δεν έριξε μες στην καρδιά σου
ένα όνομα σαν πορτοκάλι;

Από ποιο ποτάμι βγαίνουν τα ψάρια ;
Από τη λέξη αργυροχόος;

Και δεν ναυαγούν τα ιστιοφόρα
από υπερβολή φωνηέντων;

67.

Μπορείς, αναγνωστάριο, να μʼ αγαπήσεις
και να μου δόσεις ένα φιλί ουσιαστικό;

Το λεξικό είναι ένας τάφος
ή μια κηρήθρα κλειστό μέλι;

Σε ποιο παράθυρο κάθισα
κοιτάζοντας το χρόνο το θαμμένο;

Ή αυτό που βλέπω από μακριά
είναι αυτό που δεν έχω ζήσει ακόμα;

74.

Γιατί μένει στα κλαριά
μέχρι που τα φύλλα πέφτουν;

Και που μένουν κρεμασμένα
τα κίτρινα παντελόνια του;

Αλήθεια πως μοιάζει να προσμένει
να συμβεί κάτι το φθινόπωρο;

Ίσως η ζέστη ενός φύλλου
ή η μεταφορά του σύμπαντος;

Υπάρχει ένας μαγνήτης κάτω από τη γη
μαγνήτης αδελφός του φθινοπώρου;

Πότε υπαγορεύεται κάτω απʼ τη γη
η ονομασία του ρόδου;

Το βιβλίο ανήκει στην όψιμη παραγωγή του Νερούδα και φαίνεται να γράφτηκε μεταξύ 1971(Γαλλία) και1973 (Χιλή). Δημοσιεύτηκε μετά το θάνατο του ποιητή το 1974. Ο ποιητής έχει δοκιμάσει τη μορφή των ερωτήσεων στο ποίημα «Από το κλειστό στόμα μπαίνουν οι μύγες» στο βιβλίο Εστραβαγάριο. Από τη μορφή αυτού του ποιήματος βγαίνει ολόκληρο το παρόν βιβλίο.
Στο Βιβλίο των Ερωτήσεων έχουμε την αλλεπάλληλη ερωτηματοθεσία που προσιδιάζει σε ένα παιδί που ρωτάει για τον κόσμο. Από μια άποψη πρόκειται για παιδικά ποιήματα. Κάποια μάλιστα αποσπάσματα του βιβλίου έτυχαν τέτοιο χειρισμό και δημοσιεύτηκαν με σχέδια απευθυνόμενα σε παιδιά.
Αυτό που τώρα μας είναι αόρατο είναι το γιατί μιας τέτοιας ποιητικής αντίδρασης. Γιατί μας είναι σχεδόν αόρατη η πίεση της κομματικής σοβαροφάνειας που αξίωναν τα κομμουνιστικά κόμματα από τα μέλη τους, πόσο μάλλον από το Νερούδα, τον χρεωμένο με το Γενικό Άσμα. Και ο Νερούδα ως γνήσιος ποιητής έβλεπε καθαρά αυτό τον αόρατο κορσέ με τον οποίο προσπαθούσαν να τον μουμιοποιήσουν, και πιστεύω πως αυτό ήταν που τον οδήγησε στη συγγραφή του Εστραβαγάριου και του βιβλίου που μεταφράζουμε εδώ. Κάποια παρόμοια προβλήματα είχε και ο δικός μας ο Ρίτσος εδώ όταν η δημοσίευση των πεζογραφημάτων του σκόνταψε πάνω στην υπερσυντηρητική κομματική ηθική. Και βέβαια ο Ρίτσος και ο Νερούδα είχαν την εμβέλεια να αντιδράσουν, άλλοι πολλοί βρέθηκαν στα μικρά σαγόνια των συνελεύσεων και των διαγραφών.
Σε όλους αυτούς που υπερεκτίμησαν συναισθηματικά όλες αυτές τις αστείες τώρα πια διεργασίες, και στα παιδιά, που βρίσκονται στην ηλικία των ερωτήσεων είναι χαρισμένη αυτή η μετάφραση.

από Σωτήρης Παστάκας
12 Σχόλια