O μεταξοσκώληκας

O μεταξοσκώληκας φτιάχνει λογής λογής όμορφα πράματα, μεταξωτά φουλάρια, μπλούζες και γραβάτες, βραδινά φορέματα και τα τοιαύτα, στη ζωή του ο μεταξοσκώληκας έχει κάνει πολλά πράματα, πολύ ακριβά πράματα για τους καλύτερους μόδιστρους και μια φορά γίνεται μεγάλη επίδειξη μόδας στου Κριστιάν Ντιορ, είσοδος μόνο με προσκλήσεις, ντουζίνες αυτοκίνητα κουβαλάνε τους πιο κομψευόμενους ανθρώπους απ’ όλα τα σημεία της γης, ο μεταξοσκώληκας τυχαίνει να περνάει αποκεί, θα πρέπει να ‘ναι ενδιαφέρον, σκέφτεται, και σκαρφαλώνει στα σκαλιά, όμως εκεί, στο κεφαλόσκαλο, στέκεται ο πορτιέρης με τη μεγάλη στολή: έχετε πρόσκληση, κύριε;
Ο μεταξοσκώληκας δεν έχει πρόσκληση, πού θα μπορούσε διάβολε να τη βρει, δεν έχει άλλωστε καιρό να ασχολείται με προσκλήσεις, είναι πάρα πολύ απασχολημένος με την ύφανση όλων αυτών των ωραίων μεταξωτών, ξανακατεβαίνει λοιπόν από τα σκαλιά, κάνει έναν άσκοπο περίπατο γύρω στην πλατεία κι έπειτα γυρίζει σπίτι και πέφτει νωρίς-νωρίς να κοιμηθεί. Τι άλλο να κάνει με τόση δουλειά που τον περιμένει το πρωί.

O ταμένος 

Εδώ σωπαίνουν τα πουλιά
σωπαίνουν κι οι καμπάνες
σωπαίνει κι ο πικρός Ρωμιός
μαζί με τους νεκρούς του

Και απα στην πέτρα της σιωπής
τα νύχια του ακονίζει
μονάχος κι αβοήθητος
της λευτεριάς ταμένος

`

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΑ: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΗΡΥΓΜΕΝΑ
ΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΑ: ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΝΟΛΟΚΛΗΡΩΤΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΕΖΑ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ – ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ
᾽Επιμέλεια ῎Εκδοσης μὲ Εἰσαγωγή, Χρονολόγιο, Σχόλια, Παράρτημα πρόσθετων κειμένων καὶ Βιβλιογραϕία Δημήτρης Δημηρούλης

`

I. ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
῾ Ο ποιητὴς καὶ ἡ πόλη
Ο ΑΛΕξΑΝΔΡΙΝΟΣ. ῾Η προσωνυμία μπορεῖ νὰ στεγάσει τὸν βίο καὶ τὴν πολιτεία τοῦ ποιητῆ Κ. Π. Καβάϕη1 μὲ ἀκρίβεια καὶ ἐπάρκεια. Σπάνια συγγραϕέας ἔχει συνδεθεῖ κατὰ τέτοιο ἀπόλυτο ἀλλὰ καὶ διαρκὴ τρόπο μὲ τὸν τόπο διαβίωσής του. Στὴν ἑλληνικὴ λογοτεχνία τὸ παράδειγμα εἶναι μοναδικό. Τὸ ἴδιο μπορεῖ νὰ ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν εὐρωπαϊκή, παρὰ τοὺς στενοὺς δεσμοὺς ὁρισμένων συγγραϕέων μὲ συγκεκριμένες πόλεις. ῾Ο ποιητὴς ἔχει ἀμετάκλητα ταυτιστεῖ μὲ τὸν τόπο ὅπου γεννήθηκε, ἔζησε καὶ πέθανε. ῾Η γενικὴ αὐτὴ ἀποδοχὴ ἐπιτρέπει τὴν ὑποκατάσταση τοῦ ὀνόματος ἀπὸ τὸν ἐπιθετικὸ προσδιορισμὸ τῆς καταγωγῆς καί, συνάμα, τὴν προσθέτει ὡς ἀναπόϕευκτη προοπτικὴ στὴ θέαση τοῦ ἔργου του. Βέβαια, ἡ ᾽Αλεξάνδρεια δὲν ἦταν κάποια συνηθισμένη αἰγυπτιακὴ πόλη. Τὸ ὄνομά της ἀνακαλοῦσε τόσο τὸν Μακεδόνα στρατηλάτη ὅσο καὶ τὴ δυναστεία τῶν Πτολεμαίων τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ καὶ τὴ ρωμαϊκὴ ἐπικυριαρχία ποὺ ἀκολούθησε. Εἶχε ἑπομένως παρελθὸν πλούσιο σὲ μνῆμες καὶ ϕήμη. Στὸ παρελθὸν αὐτὸ ἡ περιπέτεια τοῦ «ἑλληνικοῦ» βρῆκε τὴν πιὸ ἀπρόσμενη τύχη, τὶς πιὸ παράδοξες ἀναμείξεις, τὶς πιὸ ἀνοίκειες προσαρμογές. ῾Ο Καβάϕης τὰ συνάντησε ὅλα αὐτὰ σὲ μιὰΑἴγυπτο ποὺ ἦταν (μετὰ τὸ 1882) κτήση τῆς Βρετανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ μέσα στὸ περιβάλλον τῆς ἀκμάζουσας ἑλληνι κῆς παροικίας, τῆς ὁποίας ὑπῆρξε ἡ πιὸ σημαντικὴ πνευματικὴ προσωπικότητα, ὅπως ἀποδείχτηκε ὄχι ἐκ τῶν ὑστέρων ἀλλὰ ὅσο ζοῦσε. ῾Η πόλη δὲν ὁρίζει μόνο τὸν κύκλο τοῦ βίου του ἀλλὰ καὶ ἕνα σημαντικὸ μέρος τῆς ποιητικῆς του. Τὴν πέρασε στὸ συμβολικὸ στημόνι τῆς γραϕῆς, καθιστώντας την οἰκουμενικὴ συνεκδοχὴ («᾽Αποχαιρέτα την, τὴν ᾽Αλεξάνδρεια ποὺ χάνεις») ἢ ἐπιχειρώντας συσχετισμοὺς στοὺς ὁποίους ἀνακαλεῖται εἰρωνικὰ τὸ παρελθὸν («Κ᾽ οἱ ᾽Αλεξανδρινοὶ τὸν πάρουν στὸ ψιλό, / ὡς εἶναι τὸ συνήθειο τους, οἱ ἀπαίσιοι» ἢ «Οἱ ᾽Αλεξανδρινοὶ ἔνιωθαν βέβαια / ποὺ ἦσαν λόγια αὐτὰ καὶ θεατρικὰ») γιὰ νὰ προκαλέσει συνειρμοὺς μὲ τὸ παρόν. ῾Η πόλη καὶ οἱ κάτοικοί της, μαζὶ μὲ στιγμιότυπα ἀπὸ τὴν ἱστορία της, ἔχουν ἀπορροϕηθεῖ ἀπὸ τὸν καβαϕικὸ λόγο ποικιλοτρόπως, σὲ μιὰ συμπύκνωση βίου καὶ τέχνης ὅπως κορυϕώνεται στὸν στίχο: «Πάντα ἡ ᾽Αλεξάνδρεια εἶναι».6 Δὲν στάθηκε, ἑπομένως, τυχαῖο ποὺ ἡ μετωνυμία «ὁ ᾽Αλεξανδρινὸς» ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι δραστικὴ καὶ σαϕής, ἀποκλείοντας κάθε παρεξήγηση ἢ σύγχυση. Τὸ ὄνομα τῆς πόλης ἀνακαλεῖ ἐπίσης μιὰ πολυσχιδὴ μυθολογία ποὺ συνοδεύει μόνιμα, ἀλλὰ ὄχι πάντοτε ϕανερά, τὴν καβαϕικὴ ποιητικὴ ἐνδοχώρα.

O κ. Σιούτης επιλέγει

ένα βιβλίο για να το πάρει

στο ακατοίκητο νησί

Μια εφημερίδα διεξήγαγε ένα γκάλοπ, στο οποίο σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων έπρεπε να επιλέξουν ποιο βιβλίο θα ήθελαν να έχουν μαζί τους, αν τύχαινε ποτένα βρεθούν σε ακατοίκητο νησί. Τον Φάουστ του Γκαίτε,είπε κάποιος. Το Κοράνι, ένας άλλος· την Ιλιάδα πρόσθεσε ένας τρίτος, το Έπος του Γκιλγκαμές πρότεινε ένας τέταρτος, τον Μιλοσάο ο πέμπτος, τη Λύρα των βουνών ο έκτος. Έτσι και συνεχίσαμε: έναν οδηγό επιβίωσης στη ζούγκλα, τις Εξομολογήσεις του Αγίου Αυγουστίνου, τους Στοχασμούς του Πασκάλ. Ανέφεραν μεταξύ άλλων τουςΦαΐκ Κόνιτσα, Χαλίλ Γκιμπράν, Μαρσέλ Προυστ· αλλά και τους Πιέτερ Μπογκντάνι, Σαίξπηρ, Τζόυς, Εκρέμ μπέηςΒλόρα, Θερβάντες και Ευκλείδη. Τέλος, όλοι περίμεναν ναμιλήσει ο κ. Σιούτης, ο οποίος είπε, Φαντάστηκα τον εαυτό μου στο ακατοίκητο νησί κι ένιωσα ότι νοσταλγούσα τον πολιτισμό –δηλαδή ό,τι σήμερα θεωρούμε ως δεδομένο. Συνεπώς δεν έχω καμία αμφιβολία γι’ αυτό που θα έπαιρνα μαζί μου τον τηλεφωνικό κατάλογο. Έτσι, θα περνούσατη μέρα μου χαζεύοντας λίστες με τα ονόματα όσων είχαγνωρίσει και αυτών που δεν είχα· λίστες των μπαρ, των καφετεριών-μπουτίκ και μπιραρίες· λίστες των σέρβις αυτοκίνητων, των ιατρικών κλινικών και των κομμωτηρίων· των δημόσιων υπηρεσιών, των δικηγορικών γραφείων καιτων τυπογραφείων. Επειδή θα ήταν αδύνατον να τηλεφωνήσω σε όλους αυτούς, απλώς θα απολάμβανα τον τρόποπου είναι καταχωρημένοι –σαν τόμοι σε βιβλιοθήκη– καιθα στοχαζόμουν το μυστήριο της αλφαβήτου που υποδηλώνει μια τάξη του κόσμου που εκπλήσσει, ολοκλήρωσε ο κ. Σιούτης.