Εγνατία

Με τσάκισε κι απόψε η Εγνατία
με τα κεσάτια της.
Δε μυρμηγκιάζει πια η ομορφιά
στα παραβαρδάρια –
κάτι έχει αλλάξει,
αρχίσαμε κι εδώ τα καμώματα της Αθήνας,
όσοι δε φεύγουν για τη Γερμανία ακριβοπληρώνονται,
ανέβηκαν πολύ οι ταρίφες,
πού ο καιρός που τριγυρνούσαμε χωρίς λεφτά,
κάνοντας κιόλας και τον δύσκολο.

Πρέπει να βρω μια άλλη Εγνατία.

Αυτό το δέντρο

Το δέντρο έχει έναν άνεμο ωραίο στις ρίζες
κι έχει ονόματα νερών
κλαριά και φύλλα
ονόματα κοριτσιών και αγοριών
ονόματα σωμάτων
αυτό το δέντρο ανοίγει κάθε πρωί
όταν τα παιδιά καθαρίζουν τα όνειρα στους δρόμους
με τα παιχνίδια της βροχής
που τρέφει τις μέρες
κι εγώ σκέφτομαι τις θάλασσες
ανάμεσά τους περνάει ο Θεός
όμορφο παιδί
χαράζοντας τους χρόνους
με το μικρό του δάχτυλο τον Έρωτα.

Γιατί τα δέντρα και τ’ αγόρια ομορφαίνουν στα νερά
γι’ αυτό μαθαίνω θάλασσα και `συ ανθίζεις.

«Λύσε τα καράβια σου γύρω μου ν’ αρμενίσουν
Άσε τις γέφυρές σου να γκρεμίσουν, να καούν
Γράφουμε οι δυο μας ιστορία, μικρή μου
Κάθε φορά που γυροφέρνεις τη ζωή μου

Έλα και άσε τα σκυλιά σου να μου ορμήξουν
Αφέσου με τα μέλη χαλαρά
Είσαι ένα μυστήριο, μικρή μου
Κάθε φορά που γυροφέρνεις τη ζωή μου

*

**************************************************************

…Αυτό το βιβλίο μεταφέρει στα ελληνικά μόνο τρεις από τους δίσκους της πλούσιας εργογραφίας του Κέιβ (The Good Son, Let Love In, Murder Ballads).  Γιατί αυτούς και όχι κάποιους άλλους; Οι δίσκοι που επιλέγονται ορίζουν το σκοτεινό κέντρο μιας ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσας δημιουργικής περιόδου του Κέιβ. Ο κοινός θεματικός τους άξονας περιστρέφεται γύρω από τον έρωτα και το θάνατο. Καλύτερα: γύρω από τον έρωτα και το φόνο. Τον παράφορο έρωτα και τον βίαιο θάνατο… Μια εξομολόγηση: οι τρεις αυτοί δίσκοι είναι οι αγαπημένοι μου. Τους άκουγα εμμονοληπτικά. Τέλειωνε το τραγούδι, το ξανάβαζα. Μοναχικές ολονυχτίες στα πατώματα. Πέρασαν χρόνια. Για απολύτως προσωπικούς λόγους, ήθελα να τους μεταφράσω… Στις Μπαλάντες για φόνους ο τραγουδοποιός ασμένως ενδίδει στην ισχυρή έλξη που ασκεί επάνω του η γλώσσα του δρόμου και της βίας. Παίρνει στα χέρια του αυτό το τζατζαλιασμένο, για πολλούς φτηνό, υλικό. Κάποιες φορές το απογειώνει σε ποίηση, σκηνοθετώντας άγριες σκηνές, με άγριες φράσεις. Και για όσους τυχόν σκανδαλίζονται με συγκεκριμένες λέξεις: τα μέρη του σώματος έχουν ονόματα. Ο Κέιβ τα χρησιμοποιεί. Η βία έχει τις λέξεις της. Ο Κέιβ τις μοντάρει μαστορικά. Ο κόσμος του δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Ο Κέιβ δεν τραγουδά για τα χερουβείμ, αλλά για τον πεπτωκότα άγγελο του σκότους.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

`

Αυτό που μας φαίνεται σημαντικότερο είναι να δειχθεί ότι οι γλωσσικές επιλογές του Καρυωτάκη είναι λειτουργικές και σημαδιακές· να δειχθεί δηλαδή ο προμελετημένος χαρακτήρας ορισμένων γλωσσικών αποκλίσεων και ο τρόπος με τον οποίον δρουν μέσα στη γενικότερη γλωσσική ορθοδοξία που επικρατεί. Τα αποκλίνοντα αιρετικά αυτά στοιχεία, είτε είναι δημοτικά είτε καθαρευουσιάνικα, είτε έχουν, είτε όχι, χρησιμοποιηθεί από άλλους συγγραφείς, στον Καρυωτάκη αποτελούν μέρος ενός ποιητικού σχεδίου. Αποσκοπούν να διαταράξουν με την παρουσία τους μια γενική, επιφανειακή αρμονία. Δεν αποτελούν δείγματα μιας εύκολης στιχουργίας ούτε είναι αποτελέσματα της λεγόμενης «ελληνικής διγλωσσίας»· δεν μπορούμε ούτε καν ως ιδιαίτερα γλωσσικά γνωρίσματα του Καρυωτάκη να τα θεωρήσουμε. Ό,τι μάλλον προσιδιάζει σ’ αυτόν, είναι το ότι δεν διστάζει να εκμεταλλευθεί συνειδητά όλες τις δυνατότητες της γλώσσας, χωρίς διακρίσεις, προκειμένου να επιτύχει το αισθητικό αποτέλεσμα που επιδιώκει. Θα ήταν επομένως λάθος, αν μελετούσαμε αυτά τα στοιχεία απομονωμένα στα πλαίσια μιας μελέτης καθαρά γλωσσολογικής. Αντ’ αυτού, καλύτερα είναι να θεωρήσουμε τις απομακρύνσεις αυτές από την οποιαδήποτε γραμματική ορθοδοξία ως ποιητικές αποκλίσεις και να εξετάσουμε πώς οι παράταιροι αυτοί ήχοι οργανώνονται και λειτουργούν μέσα στα συμφραζόμενά τους, ποια είναι τα αποτελέσματα και ποια η σημασία τους.

[…]

οι ηχοι μοιάζουν να υπενθυμίζουν συνεχώς ‒ κάτι σαν ξεσπάσματα αγανάκτησης, τρυφερότητας ή σαρκασμού ‒ την ασφυκτική δέσμευση της ευαισθησίας και της προσωπικής άνθησης μέσα σε άδειες λέξεις και ανώφελους γραμματικούς κανόνες, μέσα σε γραφεία άχρηστων υπηρεσιών και σε κούφια κοινωνικά σχήματα. Μοιάζουν να προσπαθούν να αποτρέψουν τη γλωσσική, και κατ’ επέκταση κοινωνική, ισοπέδωση, να ξεφύγουν έξω από τις παγιωμένες γλωσσικές κοινοτυπίες και, κατ’ επέκταση, έξω από τα κοινωνικά καλούπια
.

[…]

ο ιαμβικός κατά σχεδόν απόλυτο κανόνα ρυθμός εγκλωβίζεται συστηματικά σε σύμμετρες ισόστιχες στροφές με ισοσύλλαβους στίχους συμμετρικά επαναλαμβανόμενους και μέσα στην ίδια στροφή και από στροφή σε στροφή. Η
ακαμψία της φόρμας των λιγόστροφων εν γένει ποιημάτων ‒ κι όταν ακόμη δεν πρόκειται για ποιήματα σταθερής μορφής (κυρίως σονέτα) ‒ ενισχύεται από την ανελλιπή και πολλές φορές εξεζητημένη ή και βιασμένη ομοιοκαταληξία και, βέβαια,από την απόλυτη συμμετρία του στροφικού συστήματος, που ως επί το πλείστον οργανώνεται σε άκρως κοινότυπα τετράστιχα

[…]

Στην τελευταία […] συλλογή [Ελεγεία και Σάτιρες] οι παράφωνοι γλωσσικοί ήχοι παύουν προοδευτικά να φαίνονται ξένο σώμα και ενσωματώνονται καθολικά και αξεχώριστα σ’ ό,τι μπορούμε να ονομάσουμε καρυωτακική γλώσσα. […]