επιμέλεια: Νίκος Α. Δοντάς
κείμενα: Νίκος Α. Δοντάς, Μηνάς Ι. Αλεξιάδης, Μαριάννα Σιδερή, Εκτόρ Μπερλιόζ, Σοφία Κομποτιάτη
μετάφραση: Νίκος Α. Δοντάς

`

Το έργο: Όπερα σε πέντε πράξεις με μπαλέτο, ο «Φάουστ» -στηρίζεται σε ποιητικό κείμενο των Ζυλ Μπαρμπιέ και Μισέλ Καρρέ, οι οποίοι άντλησαν το υλικό τους από το θεατρικό έργο Φάουστ και Μαργαρίτα του Καρρέ (1850), όπως επίσης από το Α΄ Μέρος του «Φάουστ», του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε (1808) στη γαλλική του μετάφραση από τον Ζεράρ ντε Νερβάλ (1828). Τυπικό δείγμα γαλλικής μεγαλόπρεπης όπερας -grand opera- και η πρώτη του είδους που σημείωσε τόσο μεγάλη επιτυχία παγκοσμίως, ο Φάουστ παρέμεινε το δημοφιλέστερο λυρικό έργο μέχρι περίπου τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ξεκίνησε ως opera comique με πεζούς διάλογους και μετασχηματίστηκε σταδιακά, στη διάρκεια μίας δεκαετίας, ώστε να ταιριάξει στα γούστα του παγκόσμιου κοινού. Ο όρος opera comique -κωμική όπερα- δεν υπαινίσσεται κωμικά στοιχεία, αλλά αφορά σε χαρακτηριστικά δομής και αισθητικής, ένα από τα οποία είναι οι διάλογοι πρόζας. Από τον Γκαίτε ο Φάουστ κρατά μονάχα την αφήγηση και παρακάμπτει το φιλοσοφικό υπόβαθρο: ο ηλικιωμένος επιστήμονας Φάουστ πουλά τη ψυχή του στον Μεφιστοφελή, με αντάλλαγμα τη νιότη και τον έρωτα. Στο επίκεντρο της όπερας δεν βρίσκεται τόσο ο ίδιος Φάουστ, όσο η Μαργαρίτα, που μεταμορφώνεται χάρη στο έρωτα και τελικά πληρώνει σκληρά τις επιλογές της.

`

`

Στον δίσκο συμμετέχει η χορωδία δωματίου «Πολυφωνία», υπό τη διεύθυνση της Μάρως Σκορδή.

`

Κρυφό μου σώμα

Τα μυστικά σου μόνος

εγώ τα ξέρω.

`

*

Όταν χορεύει

σηκώνει τη φούστα της

να ιδώ την ελιά.

`

*

Τρεις φίλοι παίζαν

στα ζάρια το φιλί της.

Κι άλλος το πήρε.

`

*

Πάνω στο αμόνι

μενεξές το σίδερο

του μπαλκονιού της.

`

*

Δυο μάτια σπαθιά

σκίζαν τα βλέφαρά του

κι έμενε γυμνή.

Από την πτυχιακή εργασία, «∆ιαπολιτισµική µουσική εκπαίδευση  και λογοτεχνία», Τµήµα Μουσικής Επιστήµης και Τέχνης του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας, 2008

`

Στο έξοχο διήγηµα του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη Ο ξεπεσµένος ∆ερβίσης, ο
κεντρικός ήρωας είναι ένας άνθρωπος ανατολίτικης καταγωγής, ο οποίος βρίσκεται
στην Αθήνα. Είναι πολύ µόνος και η µοναδική του συντροφιά είναι το νέι4 του. Οι
κάτοικοι της πόλης τον αντιµετωπίζουν σαν ξένο. Τα ρούχα και η εµφάνισή του είναι
διαφορετικά, ακόµη και τα τραγούδια που παίζει µε το νέι του διαφέρουν πολύ από τα
ακούσµατα των υπολοίπων.
Η πρώτη περιγραφή του δερβίση γίνεται όταν τον συναντάει ένας σαλεπτσής:

`
«Υψηλή µορφή, µε λευκόν σαρίκι, µε µαύρην χλαίναν και χιτώνα χρωµατιστόν, είχε
σταθεί ενώπιον του σαλεπτσή. […] ∆εν είχε γνωρίσει [ο σαλεπτσής] τον άνθρωπον,
αλλά το ένδυµα. Κάθε άλλος θα τον εξελάµβανεν ως φάντασµα. Αλλ’αυτός δεν
επτοήθη. Ήτο απ’εκείνα τα χώµατα» (Παπαδιαµάντης, 2004: 12, 14).

`
Στη συνέχεια του διηγήµατος, ο Παπαδιαµάντης αφηγείται:

`
Είχεν αναφανή. Πότε; Προ ηµερών, προ εβδοµάδων. Πόθεν; Από την
Ρούµελην, από την Ανατολήν, από την Σταµπούλ. Πώς; Εκ ποίας αφορµής;
Ποίος;
Ήτον ∆ερβίσης; Ήτον βεκτασής, χόντζας, ιµάµης; Ήτον ουλεµάς,
διαβασµένος; Υψηλός, µελαψός, συµπαθής, γλυκύς, άγριος. Με το σαρίκι του, µε
τον τσουµπέν του, µε τον δουλαµάν του.
Ήτο εις εύνοιαν, εις δυσµένειαν; Είχεν ακµάσει, είχεν εκπέσει, είχεν εξορισθή;
Μπου ντουνιά τσαρκ φιλέκ. Αυτός ο κόσµος είναι σφαίρα και γυρίζει..

Εκείνην την βραδειάν τον είχε προσκαλέσει µία παρέα. Επτά ή οκτώ φίλοι
αχώριστοι. Αγαπούσαν την ζωήν, τα νιάτα. Ο ένας απ’αυτούς έβαλλε γιουβέτσι
κάθε βράδυ. Οι άλλοι έτρωγαν.
Ήτον λοταρτζής κ’ εκέρδιζε δέκα ή δεκαπέντε δραχµάς την ηµέραν. Τι να τας
κάµη; Τους έβαλλε γιουβέτσι και τους εφίλευε. Ήσαν λοτοφάγοι, µε όµικρον και
µε ωµέγα.
Αγαπούσαν τα τραγούδια, τα όργανα. Ο ∆ερβίσης δεν έπινε κρασί, έπινε
µαστίχαν. ∆ερβισάδες ήσαν κι αυτοί. Του είπαν να τραγουδήσει. Ετραγούδησε.
Του είπαν να παίξη το νάϊ. Έπαιξε.
∆εν τους ήρεσε. Ω, αυτός δεν ήτον αµανές.
∆εν ήτον, όπως τον ήξευραν αυτοί. Αλλ’ο ∆ερβίσης τους έλεγε τον καθ’αυτό
αµανέν (Παπαδιαµάντης, 2004: 14,16).

`
Τα παιδιά που διαβάζουν αυτό το διήγηµα διαπιστώνουν από την αρχή ότι έχουν
να κάνουν µε έναν άνθρωπο διαφορετικό. Ή µάλλον διαφορετικό για τους κατοίκους
της Αθήνας. Γιατί προφανώς, στη χώρα του δεν θα θεωρούνταν διαφορετικός.
Στην περιγραφή του συνδυάζονται επίθετα όπως γλυκύς και άγριος. Είναι ένας
ήρωας µοναχικός και συνάµα πολύ συµπαθής. Πηγαίνει εκεί που τον καλούν, αλλά οι
άνθρωποι δεν µπορούν να εκτιµήσουν τη µουσική του, δεν µπορούν να την
απολαύσουν. Κι αυτό γιατί δεν είναι σαν αυτή που έχουν συνηθίσει να ακούν, είναι
διαφορετική. Αυτή η µουσική είναι, όµως, η πραγµατική, η αυθεντική, ο «καθ’ αυτός
αµανές».
Μ’ αυτό τον τρόπο, µέσα από το διήγηµα, δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να
αντιληφθούν πόση σηµασία έχει να δέχονται και να εκτιµούν τις µουσικές των άλλων
λαών και τις πολιτιστικές τους ιδιαιτερότητες. Μπορεί µε το πρώτο άκουσµα να τους
φανούν περίεργες. Στη συνέχεια, όµως, και κυρίως αν γνωρίσουν ολόκληρο τον
πολιτισµό της χώρας και αντιληφθούν τις αιτίες που δηµιούργησαν αυτή τη µουσική,
τις επιδράσεις που δέχτηκε, τις συνθήκες µέσα στις οποίες εξελίσσεται, θα µπορέσουν
να την απολαύσουν και πιθανόν να την αγαπήσουν.