`

* Το έργο του Γιάννη Ρίτσου «Κάτω απʼ τον ίσκιο του βουνού» παρουσιάζεται στον βιομηχανικό χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου της Ελευσίνας, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αισχυλείων. Μόνο για μια παράσταση, την Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου, σε σκηνοθεσία και ερμηνεία της Νάνας Παπαδάκη.

`

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

(Στους πρόποδες ενός ψηλού βουνού, ένα παλιό μισοερειπωμένο αρχοντικό. Φθινοπωριάτικο βράδυ. Σʼ ένα υπνοδωμάτιο του σπιτιού, η μεγάλη ανύπαντρη κόρη, κάπου 70 χρονώ, μιλάει στην παλιά τροφό της. Η Τροφός θα ʼναι περισσότερο από 100 χρονώ, ίσως και 200. Μοιάζει με μια ταριχευμένη αιωνιότητα, απόλυτα σιωπηλή, υπομονετική, αινιγματική, σαν ζυμωμένη με χώμα που, απʼ τον παλιό καιρό, έχει σκάσει ο πηλός τόπους τόπους. Δεν μπορείς να καταλάβεις αν η σιωπή της είναι κούραση, σοφία, άγνοια, ανοχή, κατανόηση, γενική καταδίκη, γενική παραδοχή, στοργή, κατάφαση, άρνηση, εχθρότητα, ηλιθιότητα ή ένα δικό της ξεχωριστό όνειρο. Το υπόλοιπο σπίτι φαίνεται ακατοίκητο. Μια νυχτερίδα χτύπησε στο τζάμι. Πότε πότε, η φωνή μιας κουκουβάγιας ακούγεται απʼ το βουνό, ανάμεσα στα λόγια της αιώνιας παρθένου):

Νένα, μη σβήσεις ακόμη το φως. Κάθισε λίγο μαζί μου.
Σαν σβήνει το φως, δεν έχω πια πού να μείνω,
χάνω τον ορισμένο χώρο, τον σχεδόν δικό μου. Νιώθω τότε
την κυριαρχία του πελώριου βουνού πάνω στη μοίρα μας· — αυτό το βουνό

όρθιο μπροστά στο παράθυρο, κλείνοντας το παράθυρο,
κολλημένο στο σπίτι — δεν αφήνει το σπίτι νʼ ανασάνει,
ιδίως απʼ το μέρος του γυναικωνίτη. Μʼ ένα κομμάτι βράχο,
φραγμένο το παράθυρο. Από παιδί το φοβόμουν. Τʼ απογεύματα
έπεφτε ο ίσκιος του νωρίς, βούλιαζε ολόκληρο στο σπίτι·

μόνο το υδραγωγείο, σκαμμένο μέσα στο βουνό,
είχε μια κάποιαν ανεξαρτησία, μια φωνή δική του,
σαν έντερο τεράστιο, μαλακό, που τρυπούσε την πέτρα
και λειτουργούσε μόνο του με το νερό, με σκοπό και με θέληση
κάπου να πάει, κάτι να κάνει, αψηφώντας
το βουνό και τον ίσκιο του βουνού.
Στα παιδικά μου χρόνια,
τις νύχτες, στο κρεβάτι, όταν σβήναν οι λυχνίες
κι η κάπνα γαλάνιζε μες στο σκοτάδι, πριν απʼ τον ύπνο,
άκουγα το πελώριο πέλμα του βουνού να σηκώνεται
για να πατήσει μες στην κάμαρα, και τότε
αυτό το υδραγωγείο σκεφτόμουνα για να πάρω κουράγιο,
αυτό μονάχα με υπεράσπιζε·
και μια μικρή αντιφεγγιά στο ασημένιο καντηλέρι
ήταν σαν ένα χέρι λιγνό που ʼχε επιζήσει απʼ τον ίσκιο του βουνού,
ένα χέρι που κρατούσε κι εμένα στην επιφάνεια
κι έτσι μπορούσα κάπως να κοιμηθώ, ξέροντας
πως πάνω μου υπάρχει ένα άνοιγμα ή ένας μικρός γάντζος
απʼ όπου, το πρωί, θα μπορούσα να πιαστώ, να σηκωθώ απʼ το κρεβάτι.

Απʼ την άλλη μεριά του σπιτιού
ήταν ο μέγας κάμπος ανοιχτός (λέω: ήταν,
σα να μην είναι πια το σπίτι μας, σαν να μην είμαστε)·
όμως κι εκεί σκοτείνιαζε μεμιάς μέσα στο δείλι
κι ήταν αόριστη η έκταση, επίβουλη η θέα, —
μόνο ένα σύννεφο, κάποτε, τρυφερό, βιολετί,
αρμένιζε μοναχικό μες στο θολό ουρανό, πάνω απʼ την κατασκότεινη πεδιάδα,
σαν ένας μικρός, ξεριζωμένος κήπος
ή σα μια διάφανη τριήρης μετέωρη
από κάποιον αντικατοπτρισμό μακρινής, αόρατης θάλασσας
φωτισμένης από μέσα έτσι που να προβάλλονται
οι ρόδινες σκιές των πλεούμενων στον αέρα του λυκόφωτος.

Το «Ποιείν», θα είναι και πάλι μαζί σας, ανανεωμένο σε εμφάνιση και δυναμικό τη Δευτέρα 20 Αυγούστου 2018

Βάγγέλης Κολώνας

Ο Βαγγέλης Κολώνας με προσκαλεί σ’ ένα αόρατο κονσέρτο για πιάνο αισθησιακών αισθημάτων. Σολίστ ο ίδιος. Με παπιόν. Τόσο ερωτικός όσο καμιά από τις συναδέρφους του. (Ο Βαγγέλης είναι ηθοποιός – σκηνοθέτης -συγγραφέας). Τόσο ερωτικός που μπροστά του ντίβες του θεάτρου και λαϊκές κομμώτριες που σέρνουν συνοικίες από καψουράκια, μοιάζουν σταφιδιασμένα μουνιά μπροστά του. «Μπροστά του οι ζωντανοί μοιάζουν ξόανα» έγραφε ο Κώστης Παπαγιώργης σε μια άλλη περίπτωση, εντελώς διαφορετική.
και εγώ λαϊκός άντρας με το σκεπάρνι στους ώμους, και ανοιχτό πουκάμισο, μοιράζω σκεπαρνιές σε δήθεν λαϊκές ποιήτριες (κάποιες εξ αυτών με περιοδικό), που το παίζουν μάγκες. μάγκες και χωρίς εφημεριοπεριοδικά έστω και ως ανάγνωση. και από κάποιο σημείο και μετά η ηλικία δεν παίζει κανένα ρόλο, αυτό είναι δοσμένο. και το λέω εγώ ο φύση και καταγωγή λαϊκός. πίπες στην μέση του δρόμου, παρτούζες πίσω από νταλίκες ή μέσα σ αυτές, όπερα σε βελούδινα υπόγεια πρέζα και τσιφτετέλια σε ρετιρέ και μεζονέτες, κάπνισμα οπίου με γαύρο στην σχάρα και ρετσίνα. όλα ισάξιες γνώσεις, οδηγός προς τον ουμανισμό….τον ανθρωπισμό του έρωτα….

.

`

Νηφαλιότητα: Ναι. Παραίτηση; Όχι, ποτέ. Στην εβδομηκοστή επέτειο από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, ο συγγραφέας Άμος Οζ – εδώ και δεκαετίες αταλάντευτος υποστηρικτής μιας ειρηνικής λύσης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων – σε μια ανασκόπηση.
.

Ερώτηση: Το απόγευμα της 14ης Μαΐου 1948, όταν ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν διακήρυττε την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, ζούσατε με τους γονείς σας στην Ιερουσαλήμ. Ήσασταν εννέα χρονών. Μπορείτε ακόμα να θυμηθείτε την ατμόσφαιρα εκείνης της ημέρας;
.
Απάντηση: Φυσικά. Επικρατούσε ένας γενικευμένος ενθουσιασμός. Αν και ήταν σίγουρο, ότι πολλοί από εμάς θα πέθαιναν. Υπέβοσκε ο φόβος ενός ακόμα Ολοκαυτώματος. Ακόμα και σε μένα, το μικρό αγόρι, ήταν σαφές: Όταν θα αποσύρονταν οι Βρετανοί, θα εισέβαλαν από όλες τις μεριές τέσσερις ή πέντε αραβικές στρατιές. Με τανκ, αεροπλάνα, πυροβόλα. Οι πιθανότητές μας θα ήταν στην καλύτερη περίπτωση 50:50. Ήταν ένα περίεργο μείγμα ευφορίας και συντέλειας του κόσμου.
.
Ε: Το σιωνιστικό όνειρο ήταν η δημιουργία ενός κράτους για τους Εβραίους στη γη των προγόνων τους. Κάτι που εντέλει ευοδώθηκε. Τι έχει σήμερα απομείνει από την ουτοπική δύναμη εκείνου του ονείρου;
.
Α: Είναι λάθος να μιλάμε για σιωνιστικό όνειρο. Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός οραμάτων, σχεδίων και αντιλήψεων. Όμως, ήδη και οι ιδρυτές – πατέρες και μητέρες – δεν μπορούσαν να καταλήξουν μεταξύ τους σε ένα κύριο πλάνο. Όταν ήμουν μικρός, στην τραπεζαρία των γειτόνων μας κρεμόταν ένα πορτραίτο του Στάλιν. Δυο σπίτια παρακάτω, ένα κάδρο με τον Μουσολίνι. Και οι δυο γείτονες ήταν σιωνιστές. Υπήρχαν ακόμα και Τολστοϊκοί σιωνιστές. Μοναδικός κοινός παρανομαστής ήταν η αντίληψη, ότι οι Εβραίοι, όπως και όλοι οι άλλοι στον κόσμο, χρειάζονται μια πατρίδα.

.

Θα μπορούσε να αναπαύεται στις δάφνες που έδρεψε με το πρώτο της βιβλίο. Η Ινδή όμως Αρουντάτι Ρόι αντιμετωπίζει ως δοκιμιογράφος και συγγραφέας την ωμή πραγματικότητα της πατρίδας της.

.

Ερώτηση: Έχετε διακριθεί ως πεζογράφος και είστε ως δοκιμιογράφος επίσης αναγνωρίσιμη. Ωστόσο, δεν μοιάζετε σαν κάποια που επιδίωξη της είναι κυρίως η απόκτηση δόξας. Τι σημαίνει για σας «απόλυτη ευτυχία» – φράση που αναφέρεται και στον τίτλο του καινούργιου σας βιβλίου;

.

Α: Στην ουσία κάθε δραστηριότητα, για την οποία μπορώ να δουλέψω με όλες μου τις ικανότητες – με κάθε δυνατότητα που έχω, με την προσοχή και την προσήλωση, τις γνώσεις και την κατανόηση, το δέρμα, τα μαλλιά και τα νύχια μου… Όταν τα πάντα εστιάζουν σε ένα πράγμα, τότε αυτό είναι για μένα και η απόλυτη ευτυχία.

.

Ε: Στα είκοσι χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στο πρώτο σας μυθιστόρημα και στο «Το υπουργείο της υπέρτατης ευτυχίας» (Σ.τ.μ: Ελληνικός τίτλος: Το βασίλειο της υπέρτατης ευτυχίας), συγκρουστήκατε με ισχυρούς πολιτικούς αντιπάλους και οικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι έμοιαζε αδύνατον να νικηθούν. Δεν βρεθήκατε ποτέ στον πειρασμό να εγκαταλείψετε την προσπάθεια;

.

Α: Τώρα, τι σημαίνει «νικάω», και τι σημαίνει «εγκαταλείπω την προσπάθεια»; Προτιμώ να χάσω, αντί να βρεθώ απ΄την άλλη πλευρά. Η εγκατάλειψη της προσπάθειας είναι αδύνατη, γιατί τότε κανείς βρίσκεται απ΄την άλλη πλευρά. Πρέπει να επιλέξω τη δράση. Και σε τελική ανάλυση, δεν έχει να κάνει με την δική μου επιτυχία ή αποτυχία. Έχει να κάνει με ανθρώπους, οικοσυστήματα, με τον πλανήτη μας.

.

Ε: Μια από τις πρώτες επιθυμίες σας, για την οποία δραστηριοποιηθήκατε, ήταν παλαιότερα ο αγώνας κατά του φράγματος Ναρμάντα. Όντως η παγκόσμια τράπεζα και άλλοι επενδυτές αποσύρθηκαν κάποτε από το εν λόγω έργο. Μπορούν κινήματα άραγε και σήμερα  να ελπίζουν σε τέτοιες επιτυχίες;

.

Α: Δυστυχώς εκείνο το κίνημα δεν κατάφερε εντέλει, παρά τις επιτυχίες, να σταματήσει το έργο. Επέσυρε, όμως, την παγκόσμια προσοχή και επέβαλε μια σχετική νομιμότητα. Στην Ινδία υπάρχουν και άλλες πρωτοβουλίες πολιτών, στις οποίες οι φτωχότεροι στον κόσμο στέκονται με επιτυχία εμπόδιο σε μεγάλες εταιρείες και συμφύρματα. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, επειδή απλά ο πληθυσμός δεν επέτρεψε την δημιουργία των έργων. Παρόλα αυτά, στην Ινδία έχουμε πλήθος προβλημάτων. Και, βέβαια, τέτοια κινήματα καταπολεμούνται. Αυτό που ωστόσο κατόρθωσαν, είναι το ξύπνημα των συνειδήσεων.