Ars Vivendi
I
Να αυτοκαταστρέφεσαι πρέπει.
Να αυτοπυρπολείσαι.
Να τα χαλάς με τις αναμνήσεις.
Να παραβιάζεις το δειλινό.
Να κλέβεις το παράξενο ρόδο του κήπου.
Να ζεις στη βία, όχι στο γκρίζο.
Να μεταβάλλεις τον χρόνο σε πάθος,
σε κισσό διεισδυτικό κι αδηφάγο.
Να μη δραπετεύεις ποτέ
απ’ τη γυναίκα και την ποίηση,
ζόρικες αλλά αναζωογονητικές.

`

ΙΙ

Πυκνός να ‘ναι ο λόγος : πέτρα
όπου μπορεί να χτίσει κανείς, όχι αμμούδα
για το ανώφελο άνθος.
Πειθαρχημένος θάνατος, καραδοκώντας.
Καμτσίκι πάνω στη σιωπή.
Κορίτσι ανέγγιχτο που απιστεί την Άνοιξη.
Κρασί για την δίχως όραση νύχτα.
Θύελλα και φωτιά μέσα στο σπίτι.
Ανεπαίσθητο φως πάνω στο τυπωμένο γράμμα.
Ιδέα που διεισδύει πιο πέρα απ’ τον οφθαλμό,
και εδραιώνεται στον αέρα και στη ρίμα.
Στίχος γυμνός, που πονάει από μοναξιά.

Συχνά την κατάρα της ζωής συνάντησα

Συχνά την κατάρα της ζωής συνάντησα:

ήταν ο ρόχθος του φραγμένου ρυακιού,

ήταν το τσάκισμα του μαραμένου

φύλλου, ήταν το σωριασμένο άλογο.

Καλό δεν γνώρισα, πέρ’ από το θαύμα

που εξαπολύει η θεία Αδιαφορία:

το άγαλμα μέσα στον λήθαργο

του απομεσήμερου,

και το σύννεφο και το γεράκι που ζυγιάζεται στα ύψη.

Άτιτλο

Μπάυρον δεν είμαι ‘γω επ’ ουδενί,

Άγνωστος είμαι, προς στιγμή, απεσταλμένος,

Ωσάν αυτόν, ταξιδευτής και του ντουνιά διωγμένος,

Μόνο που ρωσική έχω ψυχή.

Νωρίς ξεκίνησα και πρώιμα θα σβήσω,

Φτωχοί θα είναι οι καρποί αυτού του νου.

Ελπίδων θραύσματα φορτίο έχουν αφήσει

Που κείται στην ψυχή, θαρρείς βυθός ωκεανού.

Άραγε ποιος μπορεί, ωκεανέ του ζόφου,

Τα μυστικά σου να γνωρίσει; Ποιος μπορεί

Τους στοχασμούς μου να διηγηθεί του όχλου;

Θεού πέραν κι εμού, άλλος κανείς!

1832

Ίσως

Συνέντευξη στον Σπύρο Αραβανή

Charles Baudelaire, «Τα Άνθή του Κακού» (μετφρ.-επιλεγόμενα: Γιώργος Κεντρωτής), εκδ. Gutenberg, 2018

Ο Κωστάς Παλαμάς στα 1916 είχε γράψει: «Ὁ Βωδελαίρ δέν ἤρχισε νά γίνεται θέμα μεταφραστικόν παρ’ ἡμῖν παρά πολύ μετά τό 1890, ἐν ἡμέραις δημοτικιστικῶν ὀργασμῶν καί ὀργίων. Ἀνέτειλεν εἰς τούς οὐρανούς μας ὡς δημοτικιστής, ἐμεσουράνησεν ὡς μαλλιαρός». Πώς θα χαρακτηρίζατε τη δική σας μεταφραστική εργασία στα «Άνθη του Κακού»; 

Ο Μπωντλαίρ γνώρισε μεγάλη δημοφιλία στην Ελλάδα κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα: όχι μόνο μεταφράστηκε πολύ, αλλά και επηρέασε πλείστους όσους ποιητές: τον Καρυωτάκη, τον Σκαρίμπα, τον Εμμανουήλ, τον Ουράνη, τον Καββαδία… Κλίμα «μπωντλαιρισμού» κυριάρχησε για πολλά χρόνια στα ελληνικά ποιητικά πράγματα. Μεταφράζοντας τα «Άνθη του Κακού» στον 21^ον αιώνα προσπαθώ να κάνω τον ποιητή να μιλήσει με γλώσσα σημερινή, χωρίς ωστόσο να τον ξεκόβω από την ήδη από πολύ παλιά δημιουργημένη και ποιητικώς εμπεδωμένη μπλωντλαιριανή παράδοση στην Ελλάδα. Αν στην εποχή του Παλαμά το κρίσιμο στοιχείο ήταν ποιος θα κατακτήσει τη γλωσσική νίκη (η «διεκδικητική» δημοτική ή η «αμυνόμενη» καθαρεύουσα;), στην εποχή μας θεωρώ ότι το κρίσιμο είναι η ανάγνωση και η μεταφορά των ποιημάτων του με πνεύμα νεωτερικό που να μετέχει τόσο της αρτιωμένης παραδόσεως, όσο και της πρωτοπορίας όπως μπορεί να αρθρωθεί σήμερα χρησιμοποιώντας στίχους με ηλικία ενάμιση και πλέον αιώνα.

Έχοντας μελετήσει τον Μπωντλαίρ σε διάφορες γλώσσες μετάφρασης, ποια προτερήματα και μειονεκτήματα έχει η ελληνική τα οποία διευκόλυναν ή παρεμπόδισαν το δρόμο σας;

Συνεχίζοντας στον ειρμό της προηγούμενης απάντησής μου, θα σας πω ενότι στην ελληνική γλώσσα υπάρχουν ποικίλες πνοές «μπωντλαιριανής» αύρας και μέσα στο πρωτότυπο έργο σημαντικών ποιητών. Ο Καββαδίας, αίφνης, είναι κατ’ εξοχήν μπωντλαιρικός, όχι μόνο ως προς τη θεματολογία και τη διαχείρισή της, αλλά και ως προς την όλη πολιτιστική νοοτροπία που έχει καταθέσει στους στίχους του. Κάτι τέτοιο είναι ευεργετικό όχι μόνο για τον εν λόγω  ποιητή, αλλά και για όλη την ελληνική νεωτερική ποιητική, καθώς το αναγνωρίσιμο πλέον μπωντλαιριανό κλίμα μάς διευκολύνει να υποδεχθούμε με ευχέρεια συγγραφείς συγγενούς τεχνοτροπίας με αυτήν του Μπωντλαίρ, όπως, φέρ’ ειπείν, τον Πόε και τον Χάμσουν, αλκλά και τον Γκεόργκε.