“«Ό,τι ο χρόνος σου στερει / πίσω σ’ το φέρνει η μνήμη»/ Σχέδιο δοκιμίου για την ποίηση του Κώστα Λάνταβου” (γράφει ο Χρήστος Μαυρής) Α΄ ΜΕΡΟΣ

8. Στην ποίηση του Κ. Λάνταβου παρατηρείται και το φαινόμενο των αυθύπαρκτων ή αποφθεγματικων στίχων. Είναι δηλαδη κάποιοι στίχοι που λειτουργουν εξίσου καλα, τόσο εντος του ποιήματος που ανήκουν, σε διαλεκτικη επικοινωνία με τους άλλους στίχους του, όσο και εκτος του ποιήματος, όταν αποσπαστουν ή απομονωθουν για ν’ ακολουθήσουν δικη τους, μοναχικη πορεία. Σπάνιο φαινόμενο που το συναντάμε στην ποίηση ελάχιστων σύγχρονων Ελλήνων ποιητων όπως π.χ. της Κατερίνας Γώγου, αν είναι απαραίτητον’ αναφέρω εδω ένα όνομα.Το φαινόμενο των αποφθεγματικων στίχων εμφανίζεται σχεδον σε όλο το ποιητικο έργο του Κ. Λάνταβου όμως, στη συλλογη που τιτλοφορείται Εγκώμιο είναι πιο πυκνο και διακριτο. Μέσα στο μικρο, αλλα στιβαρο,σώμα αυτων των στίχων εγκλείεται τέτοια ποιητικη ουσία και ενέργεια, που απο μόνοιτους είναι ένα ολοκληρωμένο ποίημα! Αποσπω και δίνω στη συνέχεια τέτοιους αυθύπαρκτους στίχους απο την εν λόγω συλλογη:

«Η ζωη μέσα στο σώμα είναι διακαης πόνος»

***

«Όσο κι αν κλαίω, η θάλασσα μέσα μου δεν γαληνεύει»

***

«Ακόμη και στα όνειρα ζούμε τις ζωες των άλλων»

***

«Τα όνειρα έχουν κρησφύγετο τον ύπνο»

***

«Τα παιδια είναι η σύνοψη των ύμνων προς το σύμπαν»

***

«Κανένα εγκώμιο νεκρους δεν ανασταίνει»

***

«Συνήθως τα λίγα είν’ αρκετα»

***

«με τον ίδιο ζήλο μας διεκδικει ο θάνατος»

Η ποίηση του Κώστα Λάνταβου, όπως τώρα αναβλύζει και μάς κατακλύζει μέσ’ απο τον συγκεντρωτικο τόμο που περιέχει όλη την εκδομένη ποιητικη παραγωγη του, μοιάζει με αρτεσιανο νερο που ξεχύνεται απο την πηγη του ορμητικο και αδάμαστο! Νερο αστείρευτο, δροσερο και ολοκάθαρο, που όλα, όσα λαμβάνουν χώρα μέσα του, λάμπουν κυριολεκτικα και είναι ευλογία απο τον Ύψιστο να το απολαμβάνεις και να το χαίρεσαι!

Αυτος ο καλαίσθητος συγκεντρωτικος τόμος, ο τυπογραφικα άρτια φροντισμένος, που φέρει τον γενικο τίτλο Η αγρύπνια εντός μου/ Ποιήματα 1980 – 2018, και εκδόθηκε στις αρχες του 2020 απο τις εκδόσεις Αρμος, της Αθήνας, περιέχει 14 ποιητικες συλλογες και εκατοντάδες ποιήματα, ξεδιπλωμένα σε 552 σελίδες – παραγωγη αρκετα πλούσια, αν υπολογίσουμε πως όλη αυτη η ποιητικη έκρηξη συντελέστηκε τα τελευταία 40 χρόνια!

Συγκεκριμένα, σε αυτο  τον συγκεντρωτικο και ογκωδέστατο τόμο περιλαμβάνονται, κατα σειρα έκδοσης, οι εξης ποιητικες συλλογες: 1. Πορεία (1980), 2. Χαμελαίοντες και σαλτιπάγκοι (1985), 3. Νυκτόβιος συλλέκτης (1989), 4. Το σπάταλο φως (1993), 5. Εκ Θεου αντιμισθία (1997), 6. Η τρυφερότητα του φόβου (1999), 7. Αντίνοος εν Κασσιώπη (2000), 8.Felix culpa(2001), 9.Μάθημα πρώτο (2004), 10. Η δωρεα του κάμπου (2006), 11. Εγκώμιο (2009), 12. Τα ευτελη και τα σπουδαία (2013), 13. Τα μάτια του μικρου Θεου (2015), 14. Καλημέρα (2018).

Εκείνο που έχω διαπιστώσει, και το οποίο ομολογω πως με έχει ξαφνιάσει αλλα και δυνατα εντυπωσιάσει, ίσως γιατι δεν είχα προηγουμένως καμία επαφη και εξοικείωση με την ποίηση του Κ. Λάνταβου, είναι η θαυμαστη ποιότητα που διακρίνει όλη την ποίηση που περιέχει αυτος ο τόμος που, χωρις δεύτερη σκέψη, θεωρω πως το 95%, ίσως και περισσότερο, του περιεχομένου του είναι γνήσια και αληθινη ποίηση! Ατόφιο, πραγματικα, χρυσάφι!

Θέλω να τονίσω πως η υψηλου επιπέδου ποίηση διακρίνει όλες τις συλλογες του τόμου∙ επίτευγμα που ξεχωρίζει απο την πρώτη κιόλας συλλογη του, αν αναλογισθούμε πως ο ποιητης εμφανίσθηκε στα λογοτεχνικα δρώμενα της Ελλάδας το 1980, με την συλλογη Πορεία, που μεταφέρει στις σελίδες της ποίηση αρκετα υψηλων προδιαγραφων, καθόλα αξιοθαύμαστη, και πράγμα σπάνιο για νέο ποιητη!

Έκτοτε, η ποιότητα της ποίησής του, ακολούθησε κλιμακωτα ανοδικη πορεία, που εύκολα ο οποιοσδήποτε μπορει να χαρτογραφήσει τώρα αυτη την συνέπειαπου διακρίνει την ποίησή του, εξετάζοντας και αναλύοντας σωστα και σε βάθος την κάθε συλλογη του, εφόσον αυτες εκδόθηκαν, όπως σημείωσα, σε τακτα χρονικα διαστήματα, απο το 1980 – 2018.

Στη συνέχεια αυτου του κειμένου θα δώσω ειδικα και γενικα χαρακτηριστικα  της ποίησης του Κ. Λάνταβου, όπως τ’ άντλησα απο την αναγνωστικη καταβύθισή μου στα κρυστάλλινα νερα αυτης της τόσο ενδιαφέρουσας ποίησης.

«Σε βρίσκει η ποίηση» -κάπως έτσι δέχτηκα, μέρα καλοκαιριού, με την πρωινή επίσκεψη του ταχυδρόμου, τη νέα ποιητική συλλογή της Αλεξίας Καλογεροπούλου. «Μεθεόρτια έθιμα» (24γράμματα, 2020), ο παράξενος στην αποκρυπτογράφησή του τίτλος, που εξακολουθεί να διατηρεί την κρυπτικότητά του ακόμα και μετά την ανάγνωση του ομότιτλου ποιήματος.
Μια ποιητική συλλογή που βγαίνει στο φως είναι ένα λογοτεχνικό γεγονός- σημασία δεν έχει για ποιους και πόσους αναγνώστες… Και πάντα αρθρώνει μια φωνή που –αν το επιβεβαιώσουν τα αισθητικά και τεχνικά συμφραζόμενα- θα φτάσει μέχρι την ψυχή μας, πολλαπλασιάζοντας την ένταση και τις αποχρώσεις των ήχων της… Θα έχει γίνει ποίηση δηλαδή.
Η Αλεξία Καλογεροπούλου, ταλαντούχα δημοσιογράφος, πτυχιούχος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και δραστήρια δημιουργός του Booksitting, ιστότοπου για τα βιβλία, τις τέχνες, τις ιδέες, μας προσφέρει, μετά τις Λέξεις στην άμμο (εκδ. 24γράμματα, 2019) τη δεύτερη ποιητική της συλλογή, αναστατώνοντας τις (όποιες) βεβαιότητες και επι-κρίνοντας γενναιόψυχα την παραίτησή μας.
Στημένο το σκηνικό σε μιαν αλλότρια, παράξενη -αν όχι ξένη- θεατρικότητα όπου συμβαίνουν πράγματα ερήμην, όπως στη θεατρική αιχμάλωτη μαριονέττα, και δεν απομένει δική μας παρά μονάχα «η νύχτα που ονειρευόμαστε» (σ. 27). Είναι και η επαναλαμβανόμενη -με διαφορετικό ποιητικό ένδυμα κάθε φορά- ιδέα που καταπονεί το ποιητικό υποκείμενο καθώς αναμετράται με την ελευθερία και το εγώ του. Η αίσθηση μιας αιχμαλωσίας όχι σε πρόσωπα αλλά σε πράγματα περισσότερο, σε καταστάσεις και συνθήκες-πηγές καταναγκασμών, που προσδιορίζουν την κατεύθυνση και την ουσία της δραματικότητας στη βίωση της καθημερινής ζωής.

Το όψιμο ενδιαφέρον κριτικών, αρθρογράφων, ποιητών, αναγνωστών για το έργο της Κατερίνας Γώγου, όπως συναντάται και σε αυτή τη μελέτη του Κυπρίου ποιητή και δημοσιογράφου, Χρήστου Μαυρή, με τον τίτλο «Κατερίνα Γώγου- Ελεύθερα επικίνδυνη και ωραία» (εκδ. Κύμα, 2019) όπως και σε άλλες μελέτες (για παράδειγμα της Αγάπης Βιργινίας Σπυράτου και της Ευτυχίας Παναγιώτου),  αποτελεί μια νομοτελειακή, θα έλεγα, συνθήκη. Η μαζική αποδοχή και πρόσληψή του έργου της Γώγου και από ένα ετερόκλητο πια κοινό μέσω των αφιερωμάτων, των εκδηλώσεων, των θεατρικών παραστάσεων, αλλά και μέσω της δυναμικότητας των αποσπασματικών στίχων της ως σημεία εκκίνησης, διαμαρτυρίας, ταύτισης, διαλόγου, κινητοποίησης και έκφρασης μέσα στα κοινωνικά δίκτυα ή ως γκράφιτι σε τοίχους, όσο περισσότερο διασπείρεται τόσο ενδιαφέρει και απασχολεί. Γίνεται μια χειρολαβή συνειδητή και ασυνείδητη.

Ο Μαυρής, μέσα στα επτά δοκίμια διαφορετικού προσανατολισμού και οπτικής που εμπεριέχονται στο βιβλίο, αναδεικνύει σημεία και στοιχεία της ζωής και του έργου της Γώγου σε μια προσπάθεια όχι αγιοποίησής της, αλλά «αποκατάστασης του μαύρου», όπως είναι και ο τίτλος του ντοκιμαντέρ του δημοσιογράφου- κινηματογραφιστή Αντώνη Μποσκοΐτη (2015) το οποίο αναθέρμανε τη σχέση του κοινού με την τέχνη της.  Μιλά ξεκάθαρα για την ανύπαρκτη σχέση της Γώγου με τη καθεστηκυία λογοτεχνική παράταξη της εποχής της –θέμα του πρώτου κειμένου- και τη διακειμενικότητα των στίχων της χωρίς το μίζερο πνεύμα της αυτοπροβολής του γράφοντος μέσα από την επίδειξη γνώσεών του. Ο λόγος του στο δεύτερο κεφάλαιο με τον υπότιτλο «Η γόνιμη συνομιλία της Κατερίνας Γώγου με Έλληνες και ξένους κορυφαίους ποιητές» εστιάζει στη σύνδεση των ποιητών χωρίς συστηματικά ακαδημαϊκά θεωρητικά εργαλεία λογοτεχνίας που να αποπροσανατολίζουν παρά να συντάσσουν συντεταγμένες. Υπερτερεί ένας νεανικός, θα έλεγα, ενθουσιασμός, σαν δημόσια εξομολόγηση για την ποίηση της Γώγου εξ’ ου και η χρήση πολλές φορές του πρώτου ενικού προσώπου και η απουσία βιβλιογραφικών παραπομπών.

Δοκίμια γεμάτα γνώσεις και σοφία!

`

Αναφορα στο βιβλίο δοκιμιών της Ελένης Ηλιοπούλου – Ζαχαροπούλου που τιτλοφορείται ΄΄Διαθλάσεις χρωμάτων΄΄

Να το πω ευθυς εξαρχης: Η Ελένη Ηλιοπούλου – Ζαχαροπούλου όσο σπουδαία ποιήτρια είναι, άλλο τόσο σπουδαία είναι και δοκιμιογράφος! Και η πλούσια και ζωντανη δοκιμιακηγραφη της με συναρπάζει και με συγκινει, όπως φυσικα συναρπάζει και συγκινει και αρκετους άλλους φιλότεχνους. Γιατι τα δοκίμιά της, στο σύνολό τους, είναι γεμάτα με γνώσεις και σοφία, επιχρυσωμένα με αισθητικη και καλλιτεχνικη καλλιέργεια και διανθισμένα με τις βιωματικες εμπειρίες της ζωης, κυρίως είναι σαρκωμένα με τον ανθρώπινο πόνο, που σύμφωνα με τη Ελ. Η. – Ζαχαροπούλου «ο πόνος καλλιεργει τον άνθρωπο».

Επιπλέον, έχουν παιδεία και αγωγη με αποτέλεσμα να διακρίνονται και για το ήθος τους, που είναι βέβαια απότοκο τους ευγενους ήθους που εκπηγάζει βαθια μέσα απο την ψυχη της συγγραφέως που τα εμπνεύσθηκε και τα δημιούργησε. Έτσι, αυτη η γραφη που ξεχωρίζει και για τη διαύγειά της, μεταφέρει μέσα της φρέσκες και πεντακάθαρες σκέψεις αλλα και πρωτότυπες ιδέες, που είναι αδύνατον να μην προβληματίσουν και να διαφωτίσουν σωστα τους αναγνώστες της, πάνω στα θέματα με τα οποία καταπιάνεται η Ελ. Η. – Ζαχαροπούλου.

Οι προηγηθείσες γενικες σκέψεις μου αφορμώνται και έχουν σχέση βέβαια με το τελευταίο βιβλίο της Ελένης Ηλιοπούλου – Ζαχαροπούλου, που κυκλοφόρησε στις αρχες (Ιανουάριος) του 2020 απο τις ΄΄Εκδόσεις των Φίλων΄΄,  και τιτλοφορείται ΄΄Διαθλάσειςχρωμάτων΄΄,  το οποίο, περάν απο τον Πρόλογο της συγγραφέως, περιέχει και 19 εκτενη κείμενα.