Διαβάζοντας τον τίτλο της πρώτης ποιητικής συλλογής του Αντώνη Μπαλασόπουλου, Πολλαπλότητες του Μηδενός (Θεσσαλονίκη, Σαιξπηρικόν, 2020), διερωτάται κανείς αν τα ποιήματα έχουν γραφτεί με το βλέμμα του ποιητικού υποκειμένου καρφωμένο στο Μηδέν. Αν ο ποιητής, απογοητευμένος από τον κόσμο, κοίταξε κατάματα το εκτυφλωτικό Μηδέν, και στρέφοντας το βλέμμα αλλού αποτύπωσε τη σκιά του ερέβους παντού.

Οι Πολλαπλότητες του Μηδενός όντως μετέχουν στην παράδοση του Μηδενισμού, συμμεριζόμενες την διάγνωση ενός Νίτσε (και των επιγόνων του), ότι ο 19^ος και 20^ος Αιώνας κατέδειξε την υπαρξιακή και πολιτική ένδεια του Δυτικού κόσμου. Όμως οι Πολλαπλότητες μετέχουν οριακά σε αυτή την παράδοση, και μόνο στον βαθμό που η γόνιμη διαλεκτική τους το επιτρέπει. Με άλλα λόγια, η «ταύτιση» με τον φιλοσοφικό Μηδενισμό είναι μόνο κατ’ όνομα, διότι η διανοητική και πολιτική πορεία που προοικονομούν οι Πολλαπλότητες είναι εκ διαμέτρου αντίθετη από τον Μηδενισμό.

Για να υπερβληθεί το Μηδέν πρέπει πρώτα να διασχιστεί. Η αναμέτρηση με το Μηδέν ακόμα επείγει. Αυτό που διαχωρίζει τις Πολλαπλότητες από τον φιλοσοφικό Μηδενισμό έγκειται στον τρόπο που προσλαμβάνεται το Μηδέν.Ο παραδοσιακός φιλοσοφικός Μηδενισμός θέτει ένα ενιαίο Μηδέν που εκδηλώνεται είτε ως βούληση-για-δύναμη (Νίτσε) είτε ως πλαίσιο αποδιαφοροποίησης όντων(Χάιντεγκερ). Συναφώς, υπάρχει η δυνατότητα το Μηδέν να συλλαμβάνεται αθρόα ως «όλον»είτε μέσω μιας ιδιότυπης κατηγοριακής εποπτείας είτε μιας θεμελιώδους διάθεσης. Έτσι, το Μηδέν συγκεντρώνεται και διαγιγνώσκεται «καθαρό», απομονώνεται, συμμαζεύεται από τη διασπορά, και ενσωματώνεται πλήρως ως Τρόμος, από ένα υποκειμενικό πόλο που στερείται διαφοροποίησης από το πραγματικό. Έτσι, το υποκείμενο παραμένει εγκλωβισμένο στον Μηδενισμό και ο τελευταίος παρατείνεται, εκπληρώνεται μέσα από την επιτέλεση της ίδιας της διάγνωσης. Σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Στις Πολλαπλότητες το Μηδέν δεν συγκεντρώνεται—παραμένει διεσπαρμένο και διαλεκτικό.

1. Αλεξία Καλογεροπούλου, Μεθεόρτια Έθιμα, 24γράμματα

Δίχως να επισημαίνει νέους ορίζοντες στη δεύτερη της απόπειρα, η Αλεξία Καλογεροπούλου διατηρεί τις αρετές της πρώτης και στο νέο της πόνημα: αισθαντικότητα, ευστοχία κι απέριττη εκφραστική στρατηγική. Το βιβλίο της διαβάζεται απνευστί απ’ άκρη σε άκρη, αφήνοντας γεύση γλυκιά στα χείλη, σαν πεταχτό φιλί από ένα κορίτσι που ποθείς πολύ. Στο μέλλον αναμένω περισσότερο πάθος και μεγαλύτερο ρίσκο από εκείνη, μακριά από την ασφάλεια του πρώτου σκαλιού που έχει σαφώς κατακτηθεί. Ένα πεταχτό φιλί δεν μπορεί να ’ναι ποτέ αρκετό στον έρωτα της γραφής.

ΜΙΣΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Να του πω ότι γέρασε ήθελα.
Μα δεν τολμούσα.

ΦΘΑΡΜΕΝΟΣ ΕΡΩΤΑΣ

Όταν περάσει ο έρωτας
τα άνθη
δεν θυμίζουν πια Άνοιξη,
μα μνήμα.

Το Α’  ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ:

Αλέκος Ε. Φλωράκης, «Τα ορατά και τα αόρατα- Ποιήματα 1968-2018», εκδ. Γαβριηλίδης, 2020 (γράφει ο Χρήστος Μαυρής) [Α’ ΜΕΡΟΣ]

6. Ο σαρκασμος, η καυστικη σάτιρα και η ανελέητη κριτικη-του, είναι έκδηλα και στην έκτη συλλογη-του που τιτλοφορείται Στους αντίποδεςή περι αντιστροφης (2002), που ανοίγει τις σελίδες-της με το μότο «Τα γυρίζω ανάποδα για να σταθουν όρθια», που ανήκει στο δαιμόνιο Γιάννη Σκαρίμπα,και το οποίο μότο προϊδεάζει τον αναγνώστη γι΄αυτο που θα ακολουθήσει ή που θα συναντήσει μέσα στις σελίδες αυτης της συλλογης.

Ο Αλ. Φλωράκης, με στίχους σκωπτικους και παιγνιώδεις, που καταλήγουν στο τέλος αδυσώπητα αιχμηροι, σαρκάζεικαι εδωτην απερίγραπτη απληστία και ξενομανία των Ελλήνων, που παρασύρει και εξαφανίζει στο πέρασμά-της ό,τι γνήσιο και αληθινο υπάρχει στον ελληνικο χώρο. Εκείνο όμως που η ξενομανία σταθερα σιγοτρώει, χωρις να το αντιλαμβανόμαστε, είναι την πολύχρονη και πλούσια Ελληνικη Παράδοση, γεγονος που επιφέρει, με τον καιρο, και την αλλοίωση της ταυτότητας του γεωγραφικου χώρου αλλα και της ταυτότητας των ανθρώπων που κατοικουν σε αυτο τον χώρο. Θα γράψει στο ποίημα «Γουλιέλμος Τέλλος»:

«Τι δουλεια είχαν εδω

τα ελβετικα μήλα,

όταν όλοι γνωρίζουμε

πως τα πολυ ανώτερα ελληνικα

σαπίζουν στις χωματερες, προς δόξαν

των πάσης φύσεως σκουλικιων

που τα τρυπουν,

ανοίγοντας σήραγγες νέας τεχνολογίας

για ριφιφήδες

και για τα έργα του μετρο;»

Σελ. 102

Καθόλου τυχαίο δεν είναι, που εδω, ειδικα σε αυτη τη συλλογη, το αυτι του αναγνώστη συλλαμβάνει και κάποιους απόηχους απο τη βαρια φωνη, φυσικη και ποιητικη, του Γιώργου Σεφέρη, όπως ξεχύνονται, παραδείγματος χάρη, απο το ποίημα «Ο τελευταίος των Μοϊκανων»:

«Αηδόνι θλιμμένο

νά΄σαι ο τελευταίος∙

τις νύχτες,

όταν οι ίσκιοι σιωπουν,

στο χώμα αφουγκράζομαι

ανάσες που γύρισαν στη γη

και το ποτάμι

που πάντα κυλάει»

Σελ. 103

Ποιήματα από το βιβλίο ΕΔΩ: 

Δημήτριος Γ. Καφετζής, «Χαραμάδες», εκδ. Ηριδανός, 2018

Χαραμάδες ελπίδας και αισιοδοξίας

(Μια αναγνωστική προσέγγιση)

Βαθειά ερωτικός εμφανίζεται, σε ένα πρώτο επίπεδο, ο νέος ποιητής Δημήτριος Γ. Καφετζής (Δ.Γ.Κ., Νέα Ιωνία Αττικής, 1990) με τη δεύτερη αυτή ποιητική συλλογή του (Έχει προηγηθεί η έκδοση της συλλογής «Ροές», εκδ. Ιωλκός, 2015, σελ. 60). «Κλείδωσε την αγκαλιά σου / Άσε με να εθιστώ / Να είσαι ανάγκη … Έλα να κάνουμε τους θεούς να κοκκινίσουν από ντροπή / που μας άφησαν να γίνουμε ένα μέχρι θανάτου» (σ. 12). Ο ερωτισμός διατρέχει τα περισσότερα ποιήματα της συλλογής, ακόμη κι όταν ο λόγος του γίνεται μεταφορικός ή αλληγορικός: «Ένας ασθενικός κι αβέβαιος ανήφορος ο λαιμός της, / δρόμος ολισθηρός / που πάνω του έχασε τον έλεγχο των ανθρώπων ο Θεός» (πορτρέτο, σ. 23)

Ωστόσο, ο Δ.Γ.Κ., κάθε άλλο παρά μονοδιάστατος είναι στη θεματογραφία του. Και τούτο διότι η ποίησή του, με ενσωματωμένα τα στοιχεία λυρισμού που της αναλογούν, κινείται παράλληλα σε πολλά άλλα επίπεδα: Με μιαν ατόφια ποιητική έκφραση, περιστρέφεται σε μείζονα θέματα που αφορούν τόσο το πολιτιστικό τοπίο όσο και την σημερινή κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα γενικότερα, θέματα δηλαδή που χαρακτηρίζουν την εποχή μας και τον τόπο μας, καταδυναστεύοντας την ανθρώπινη ύπαρξη.

Αυτή η πολυσχιδής χρήση του λόγου του, που ασφαλώς απογειώνει ολόκληρη τη συλλογή, εμπλουτισμένη με τα διάχυτα βιωματικά στοιχεία που αντιπροσωπεύουν τη γενιά του 2000, δεν είναι παρά η προσπάθεια έκφρασης της σύγχρονης, ανθρώπινης μοναξιάς σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον, γεμάτο με εικόνες που πληγώνουν. Εξ ου και η εναγώνια αναζήτηση της συντροφικότητας.

Ωστόσο, μέσα σε αυτόν τον ασφυκτικό κλοιό ενός παράλογου κόσμου, όπως τον βλέπει ο ποιητής, κάποιες χαραμάδες εμφανίζονται στο σημερινό ιστορικό γίγνεσθαι, που αφήνουν να προβάλουν αχτίδες φωτός, προκειμένου να χαραχτούν νέοι δρόμοι ελπίδας και αισιοδοξίας: «Μέσα απ’ τις χαραμάδες / σε πόρτες κλειστές / και σε παράθυρα σφαλιστά / γεννιέται το φως, / να θυμάσαι» (χαραμάδες, σ. 25)

Χωρίς στρυφνότητες, βαρύγδουπες εκφράσεις και θεωρητικές κατασκευές, ο Δ.Γ.Κ., με λιτό εκφραστικό λόγο και εύληπτα νοήματα, επιλέγει, κατά κανόνα, τη σύνθεση ολιγόστιχων ποιημάτων, τα οποία επικοινωνούν άμεσα με τον αναγνώστη. Στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι μάλλον άσχετο το γεγονός ότι σχεδόν τα μισά ποιήματα της συλλογής εμφανίζονται άτιτλα. «Μαζεύω πεταμένες λέξεις απ’ το δρόμο, / κάποια μέρα με αυτές θα φτιάξω τα φτερά μου.» (σ. 18)

Κατά τη γνώμη μου, αυτά τα ολιγόστιχα, μαζί με τα άτιτλα, ποιήματα δίνουν και το στίγμα της συλλογής όπου ο διάχυτος ερωτισμός θριαμβεύει. «Δρόμος αβέβαιος, / του αγνώστου ρέκτης / ο δρόμος των ματιών σου. / Στις κόγχες σου φωλιάζουν / τα δυο μικρά πουλιά σου. …» (κόγχες, σ. 19)

Η  πλαστουργός δύναμη της ποίησης

Με τον ευρηματικό, λόγω της ηχητικής του ποιότητας, τίτλο Ως άλλος Τάλως, ο Γιώργος Ρούσκας συστήνει την έκτη, κατά σειρά, ποιητική του συλλογή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κοράλλι». Το ομοιοτέλευτο του τίτλου, η ηχητική δηλαδή σύμπτωση της τελικής συλλαβής και των τριών του λέξεων, διαμορφώνει, ευθύς εξ αρχής, το ιδιαίτερο στίγμα του βιβλίου που βασίζεται στην εκμετάλλευση της διφυούς υπόστασης της λέξης, εξ ίσου ως σημαίνοντος και σημαινομένου, ως ήχου και σημασίας μαζί. Δημιουργείται, κατ’ αυτόν τον τρόπο, ένα ιδιαίτερο ύφος και ήθος που προκύπτει από την εξισορρόπηση ανάμεσα σε αυτές τις δύο πτυχές ή διαστάσεις του λόγου,χωρίς -πράγμα δύσκολο και απαιτητικό- η μία να υπερκαλύπτει και να κατανικά την άλλη. Το εύηχο των ποιημάτων, με άλλα λόγια, συνυπάρχει αρμονικά με τις σημασίες και αυτή ακριβώς η συνύπαρξη είναι που τις αναδεικνύει και τις καθιστά περισσότερο καίριες και δραστικές.

Η συλλογή αποτελείται από μία πλούσια, σχετικά, ποιητική παραγωγή ελευθερόστιχων, κατά βάση, ποιημάτων, τα περισσότερα από τα οποία εκτείνονται σε αρκετούς στίχους, στοιχείο, όμως, που κάθε άλλο παρά υπονομεύει την αφαιρετικότητα και την ποιητικότητά τους. Περιλαμβάνει, επιπλέον, και ποιήματα «χαϊκού» που παρεμβάλλονται και λειτουργούν ως αρμοί ή συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στα ποιήματα, αλλά και ένα σονέτο το οποίο υπακούει και υποτάσσεται μεν στον κανόνα των δεκατεσσάρων στίχων, όχι όμως και στον κανόνα της ομοιοκαταληξίας. Το στοιχείο εκείνο που αξίζει ιδιαίτερα να προσεχθεί, όσον αφορά τα πολύστιχα ποιήματα είναι η σύνθεσή τους σε «σχηματισμούς» ή «σχήματα», η αρχιτεκτονημένη δομή τους που προσδίδει σε καθένα από αυτά μία φυσιογνωμία και μια λειτουργία ξεχωριστή. Ενώ, δηλαδή, ο ποιητής παραμένει αδέσμευτος, επιλέγοντας τον ελεύθερο στίχο, την ίδια στιγμήδείχνει μία διάθεση και τάση να δεσμευτεί στη δική του ποιητική, στον δικό του τρόπο δόμησης του ποιήματος, ο οποίος φαίνεται πως υπακούει σε μία, διαμορφωμένη από τον ίδιο, εσωτερική λογική και αλληλουχία. Ανεξάρτητα όμως από αυτό, όλα ανεξαιρέτως τα ποιήματα της συλλογής εμφορούνται από έναν δικό τους ρυθμό, άλλοτε περισσότερο εμφανή, αποτέλεσμα του κυματισμού του στίχου, του τονικού συστήματος και μιας τυχαίας, σποραδικής ενίοτε ομοιοκαταληξίας και άλλοτε πιο κρυφό ή εσωτερικό, απόρροια ενός υπόγειου ρεύματος που διαπερνά τους στίχους και τους προσδίδει έναν ιδιαίτερο τόνο.