[…] Εν ενί λόγω, όπως όλοι οι Εσκιμώοι αλιείς, όλοι οι Άραβες ιππείς και όλοι οι αρχαίοι Πάρθοι τοξόται, ούτως και όλοι οι σημερινοί Έλληνες είναι πολιτευταί, όλοι ψηφοθήραι, όλοι κομματάρχαι και εκ τούτου και κάπως ρήτορες εξ ανάγκης! Εκδηλώσεις της δραστηριότητος του ελληνικού πνεύματος πραγματικαί, ζωνταναί και άξιαι προσοχής δεν υπάρχουσιν άλλαι πλην της αρθρογραφίας και της πολιτικής ρητορείας. Πολύ εν τούτοις θα ηπατάτο ο αγόμενος εκ των ανωτέρω να πιστεύση ανάλογον της σπουδαιότητος της πολιτικής την χρησιμότητα της ρητορικής. Αύτη, πλην εκτάκτων τινών περιστάσεων, δεν είναι παρά δευτερεύων παράγων εκλογικής επιτυχίας, απλούν επικούρημα λυσιτελεστέρων προς άγραν ψήφων αγκίστρων.

Πολύ τω όντι χρησιμώτερα των όσων δύναται ο υποψήφιος να βροντοφωνήση από του εξώστου αποτεινόμενος απ’ ευθείας εις τους εκλογείς, είναι όσα ψιθυρίζει εις το ωτίον του δημάρχου και του κομματαρχίσκου, αφού μόνον κατ’ όνομα άμεσοι και πράγματι έμμεσοι απομένουσιν ακόμη εν Ελλάδι αι έκλογαί. Διά να είμεθα εν τούτοις ακριβείς πρέπει να προσθέσωμεν, ότι από τινών ετών φαίνεται τείνουσα ν’ αυξήση η χρησιμότης της δημοκοπίας, αφού εις ταύτην κυρίως πρέπει ν’ αποδοθώσιν αι εκλογικαί επιτυχίαι του λαοπροβλήτου ημών πρωθυπουργού. Κατά παράδοξον όμως αντίθεσιν, εφ’ όσον αυξάνει κατά τας εκλογάς η αξία της δημεγερτικής ευγλωττίας, κατά τοσούτον φαίνεται ελαττουμένη και σχεδόν εκλείπουσα η χρησιμότης της ρητορικής δεινότητος από του βήματος της Βουλής. Αν αρκή να παρασύρη τον εκλογέα η παρά του τυχόντος δημοκόπου ενδέκατη επανάληψις δεκάκις ήδη αθετηθείσης υποσχέσεως, αδύνατον αφ’ έτερου θα ήτο εις τον άριστον των ημετέρων ρητόρων να πείση τους εν τη Βουλή συναδέλφους του ότι έχουσιν άδικον να θεωρώσι τετράγωνον την σελήνην ή συμφέρουσαν την κατάργησιν της στρατιωτικής αστυνομίας.

Τοιούτο κατόρθωμα θα ήτο ανώτερον όχι μόνον της ευγλωττίας του Κικέρωνος και του Δημοσθένους, αλλά και αυτής ίσως της ικανότητος του Ορφέως να συγκινή τους λίθους. Την εξήγησιν της τοιαύτης πρωτοφανούς αντιστάσεως των ημετέρων αντιπροσώπων κατά πάσης εφόδου της αυτόφωτου αληθείας  και της στοιχειώδους λογικής, δύναται τις ίσως ν’ ανεύρη αντιστρέφων την δημώδη των Γάλλων παροιμίαν και αντί «ventre affame n’a pas d’oreilles» («η κοιλιά που πεινάει δεν έχει αφτιά») λέγων, «δεν έχει ώτα του χορτάτου κυβερνητικού βουλευτού η κοιλία». Αλλ’ εις τι δύναται τότε να χρησιμεύση των ρητόρων τής αντιπολιτεύσεως η βοή εν τη ερήμω; Εις ουδέν βεβαίως, αν απέβλεπεν εις κέρδος ψήφων διά της πειθούς, αντί ν’ αποβλέπη εις κέρδος μόνον χρόνου και την εξέγερσιν της κοινής γνώμης κατά των μέσων, διά των οποίων γεμίζει η κυβέρνησες την γαστέρα και φράσσει τα ώτα των οπαδών της, θεωρούσα ασύγγνωστον παρ’ αυτοϊς έγκλημα την χρήσιν του λογικού των και περιορίζουσα τα καθήκοντα αυτών εις το «Πίστευε και μη ερεύνα», όπως και τα της βασιλείας εις το «Υπόγραφε και μη ερεύνα».

«Όλοι μαζί κινούμε, συρφετός». Ο Καρυωτάκης πάντα θα επιστρέφει

Επειδή ήταν καινοτόμος και πρωτοποριακός; Επειδή ήταν δραστήριος και καυστικός; Επειδή η ερωτική του ζωή δεν ήταν μερικές τυπικές επιστολές; Επειδή το σκληρό τέλος προκάλεσε τόσες συζητήσεις; Πολλά «επειδή» και πολλά ερωτήματα μπορούν να τεθούν για τη διαχρονικότητα και τη δύναμη της ποίησης του Καρυωτάκη στις μέρες του Instagram. Το πιο σημαντικό όμως δεν είναι οι ερωτήσεις που μπορεί να θέσει κανείς για τον Καρυωτάκη, αλλά οι απαντήσεις που μπορεί να πάρει ψηλαφώντας το μεγαλείο της ποίησής του.

Εκδόσεις με τα ποιήματα ή και τα πεζά του υπάρχουν διάφορες. Άλλες καλές και προσεγμένες, άλλες όχι. Η τελευταία έκδοση που συγκεντρώνει ποιήματα και πεζά είναι μία καλή αφορμή ο Καρυωτάκης να επιστρέψει.

Ένας από τους λόγους που ξεχωρίζει από άλλες παρόμοιες είναι η αποκατάσταση των κειμένων στην αρχική τους μορφή. Ένας άλλος, τα υπόλοιπα κεφάλαια που πλαισιώνουν το ποιητικό και πεζογραφικό έργο του Καρυωτάκη, όπως το αναλυτικό και κατατοπιστικότατο χρονολόγιο, κριτικές για το έργο του, επιστολές, πλούσια ενδεικτική βιβλιογραφία, μεταφράσεις, ενδεικτικός κατάλογος με μελοποιήσεις κ.ά. Δεν μιλάμε δηλαδή για μία απλή συγκεντρωτική παράθεση των ποιημάτων και των πεζών του ποιητή, για τον οποίο πρόσφατα υποψήφια Ευρωβουλευτής αναρωτήθηκε στην Πρέβεζα: «Πως γίνεται ο Καρυωτάκης να ήταν τόσο λυπημένος σε μια υπέροχη πόλη;», αλλά για έναν πλούσιο τόμο αφιερωμένο στην πνευματική του κατάθεση.

Ευτυχώς, ο Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας Δημήτρης Δημηρούλης, που είχε την επιμέλεια του πολυσέλιδου τόμου (σχεδόν 800 σελίδες), γνωρίζει ότι ο Κώστας Καρυωτάκης έζησε μόνο τον τελευταίο μήνα της ζωής του στην Πρέβεζα και προσεγγίζει το έργο και τον άνθρωπο Καρυωτάκη με σεβασμό και γνώση. Εξηγεί και φωτίζει διάφορα σημεία, άλλοτε σκοτεινά και άλλοτε μπερδεμένα. Φεύγει από τα κλισέ «Αυτοκτονία», «Πολυδούρη», «Πρέβεζα» και αναζητά τον Καρυωτάκη σήμερα. Επικεντρώνεται στη διαχρονικότητά του και όχι τόσο στη μυθολογία του. Παίρνει τον οδικό χάρτη του Καρυωτάκη και μας σημειώνει κάποιες από τις διαδρομές του.

Ήταν πολύ αργά κι όλοι είχαν φύγει απ’ το καφέ εκτός από έναν γέρο που καθόταν στις σκιές των φύλλων του δέντρου που έπεφταν μπροστά από την ηλεκτρική λάμπα. Κατά τη διάρκεια της μέρας ο δρόμος ήταν σκονισμένος, μα τη νύχτα η σκόνη βάρυνε από τη δροσιά και ο γέρος απολάμβανε να κάθεται μέχρι αργά επειδή ήταν κουφός και τώρα τη νύχτα ήταν ήσυχα κι αυτός ένιωθε τη διαφορά. Οι δύο σερβιτόροι μες στο καφέ γνώριζαν ότι ο γέρος είχε ψιλομεθύσει και, ενώ ήταν καλός πελάτης, ήξεραν πως αν μεθύσει περισσότερο θα φύγει χωρίς να πληρώσει, οπότε τον παρακολουθούσαν από κοντά.

***
Την ημέρα εκείνη ο Ιησούς ήταν απ’ το πρωί σκυθρωπός. Ο Πέτρος που καταλάβαινε γιατί τον πλησίασε και του είπε «Κύριε, δεν υπάρχει άλλος τρόπος ν’ απαλλαγεί ο κόσμος από την αμαρτία;». «Όχι», αποκρίθηκε ο Κύριος, «η αμαρτία μόνον από το ίδιο της το χέρι αποθνήσκει».

Όλοι οι άνθρωποι κι όλοι των ανθρώπων οι Θεοί είναι αυτόχειρες.

***

Όταν εκπληρώθηκαν οι γραφές δεν το κατάλαβε κανείς. Οι γραφές εγράφησαν σε λόγο κρυπτικό και διφορούμενο και δεν μπορούσαν την καρδιά του κόσμου του απλού ν’ αγγίξουν. Μόνον ο νόμος εξουσίαζε με πυγμή τη ζωή τους, όμως κι αυτός μες στην πολυπλοκότητά του είχε αποθάνει. Η επανάσταση ήταν πια αναπόφευκτη με πρώτα θύματα τους ανεμόμυλους κι έπειτα χίλιες μάγισσες σε μια αιώνια πυρά.