ΚΑΙ ΝΕΟ ΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ

Αγαπητέ….

Αύτή ή εποχή είναι γιά μένα βρώμικη, κι άλλωστε όλες οι
έποχές είναι άπαίσιες στήν κατάσταση πού βρίσκομαι. Δέν
μπορείτε νά φανταστείτε σέ ποιό βαθμό έχω στερηθεί τίς
ίδέες. Δέν έχω κάν τίς ίδέες πού θά μπορούσαν νά ταιριάζουν μέ τη σάρκα μου,
μ’ αύτή τήν κατάστασή μου τού σκέτου ζώου, πού έχει ύποταχθεί στά πράγματα
καί πού άναπηδάει σέ κάθε έπαφή μαζί τους.
Όσο γιά τό διανοητικό ζώο άς μή μιλάμε καθόλου. Αύτό
πού θαυμάζω, αύτό πού λαχταρώ είναι τό διανοητικό ζώο
πού ψάχνει, μά πού δέν ψάχνει γιά νά ψάχνει. Τό ζώο πού
ζεί. Δέν πρέπει τό όλο σύστημα τής συνείδησης νά χαλάσει.
Αύτό πού μέ κάνει νά γελώ μέ τούς άνθρώπους, μ’ όλους
τούς άνθρώπους είναι πώς δέ φαντάζονται ότι τό συνειδησιακό τους σύστημα χαλάει·
σ’ όποιαδήποτε διανοητική διεργασία καί νά άφεθούν είναι βέβαιοι γιά τό
σύστημά τους. Αύτό τό σύστημα πού γεμίζει κάθε σχισμάδα
άπό τίς πιό μικρές, άπό τίς πιό άνυποψίαστες διεργασίες
τους, σ’ όποιο στάδιο φωτισμού καί έξέλιξης μέσα στό
πνεύμα καί άν έπιτεύχθηκαν, αύτές οί διεργασίες.
Δέν πρόκειται γι’ αύτό, δέν πρόκειται καθόλου γι’ αύτό. Γιατί άν
θά ‘ πρεπε πάντα νά σκεφτόμασταν γιά τή σκέψη μας,
έπόμενο είναι νά μήν ύπάρχει μέσο γιά νά σκεφτούμε, νά μήν
μπορούμε ν’ άφοσιωθούμε σέ μιά διανοητική διεργασία
άνώτερη άπ’ αύτό πού είναι άκριβώς ή σκέψη. Κι όχι ή
άφίδρωση, ή έκκριση τού πνεύματος, άλλά ό μηχανισμός
αύτής τής άφίδρωσης. Νομίζω πώς άρκετά τούς έπρηξα
τούς άνθρώπους περιγράφοντας τήν πνευματική μου κατάσταση,
τή φριχτή μου ψυχική κενότητα, και σκέφτομαι
πώς έχουν δικαίωμα νά περιμένουν άπό μένα κάτι άλλο και
όχι φωνές άδυναμιας και τήν άπαρίθμηση τών άνικανοτήτων μου,
ειδάλλως νά σωπάσω. Μά τό πρόβλημα είναι
ίσα-Ισα ότι ζώ. Αύτό πού είναι ίκανό ν’ άποσπάσει τούς
άνθρώπους άπ’ τή γή τους, άπ’ αυτή τή γή πού ‘ χει πήξει
άπό ένα πνεύμα κλεισμένο στό καβούκι του, είναι αύτό πού
βγαίνει άπό τό πεδίο τής καθαυτό σκέψης, έκείνο πού γιά
μένα ύπερβαίνει κάθε πνευματική σχέση.

Εισαγωγή

Στο μικροδιήγημα «Ο μίτος του μύθου» ο αφηγητής πραγματεύεται σε πρώτο επίπεδο την
προσπάθεια του Θησέα να μπει στον λαβύρινθο και να σκοτώσει τον Μινώταυρο με τη
βοήθεια της Αριάδνης, η οποία του δίνει τον μίτο. Στη συνέχεια, σε ένα δεύτερο επίπεδο, ο
αφηγητής διαπιστώνει ότι σήμερα ο μίτος έχει χαθεί, το ίδιο και ο λαβύρινθος,
επισημαίνοντας την αδυναμία μας να προσδιορίσουμε τι μας περιβάλλει (ένας λαβύρινθος,
ένα μυστικό σύμπαν ή ένα επικίνδυνο χάος;). Έχοντας κατά νου ότι ο μίτος και ο
λαβύρινθος υπάρχουν, διαφαίνεται η πιθανότητα να συναντήσουμε τον μίτο.

Ο τίτλος παραπέμπει αρχικά εν μέρει στον μύθο του Μινώταυρου και στον μίτο της
Αριάδνης. Το 1984, έτος γραφής του αφηγήματος αυτού, ο Μπόρχες επισκέπτεται για
δεύτερη φορά την Κρήτη, για να ανακηρυχτεί τον Μάιο επίτιμος διδάκτωρ της
Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης (είχε προηγηθεί η επίσκεψή του στο νησί
κατά τη δεκαετία του ’70). Μετά την τελετή, ζήτησε να τον οδηγήσουν –ήταν τυφλός τα
τελευταία τριάντα χρόνια– στην Κνωσό (12 Μαΐου 1984).

“Οι άνθρωποι δεν μπορούν να κρίνουν την αισθητική αξία ενός έργου, το κρίνουν από μία σκοπιά σεμνοτυφική, όχι σεμνότητας ή ηθικής, σεμνοτυφία˙ αυτά που έχουν μάθει ότι δεν είναι σωστά, ότι δεν επιτρέπεται να τα πουν. Αυτά τα έχουν πει οι αρχαίοι Έλληνες με τη μεγαλύτερη… ένας Αριστοφάνης είπε… και τι δεν είπε. Αυτό είναι μια τόλμη. Να πεις τα πράγματα με το όνομά τους. Κι ένας καλλιτέχνης είναι υποχρεωμένος κάποτε να ξεπεράσει αυτούς τους φραγμούς κι αυτά τα εμπόδια της ψεύτικης σεμνοτυφίας, της εξωτερικής ηθικής, του savoir vivre, της ευπρέπειας, δήθεν, του λόγου. Η ευπρέπεια είναι αναξιοπρέπεια του λόγου που πρέπει να ακουστεί όπως γίνονται τα πράγματα.Τα γεννητικά όργανα, να τα πεις με το όνομά τους, όπως τα λες εσύ με τη γυναίκα σου, όπως τα λες με τη φίλη σου, με την ερωμένη σου, κι όχι μόνο δεν ντρέπεσαι, αλλά εξεγείρεσαι, εξάπτεσαι, ερεθίζεσαι περισσότερο με το να τα πεις με το όνομά τους…”

Η Σινάια είναι μια πόλη 22.000 ανθρώπων, 128 χιλιόμετρα βόρεια του Βουκουρεστίου στον νομό Prahova, μέσα στον κόρφο των Καρπαθίων ορέων. Σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 950-1000 μ. είναι ένα στολίδι της φύσης κατάφυτο και πανώριο. Τρεχούμενα νερά κρύσταλλο, πράσινο ευλογημένο, παντού έλατα και σημύδες.
Το τοπίο προσφέρει μια ηρεμία που δεν πληρώνεται με κανένα τίμημα.

Ένα από τα πολλά βραχύβια λογοτεχνικά περιοδικά του Μεσοπολέμου ήταν και αυτό που εξέδωσε ο Γιάννης Σκαρίμπας. Ο τίτλος που θα έδινε αρχικά ήταν «Ελληνικά Χρονικά», αλλά κατέληξε στα «Νεοελληνικά Σημειώματα». Από το πρώτο τεύχος μαθαίνουμε το γιατί:

«Τα “Νεοελληνικά Σημειώματα” ήταν να βγουν με τον τίτλο «Ελληνικά Χρονικά». Με το όνομ’ αυτό αναγγέλθηκαν, όταν, έξαφνα πληροφορηθήκαμε ότι ο τίτλος μας βρέθηκε στα χέρια ενός τρίτου! Τα κάμαμε λοιπόν «Νεοελληνικά Χρονικά». Ήταν περίπου το ίδιο […] Πληροφορηθήκαμε άξαφνα ότι και ο νέος τίτλος του περιοδικού μας «Νεοελληνικά Χρονικά» δεν είναι πάλι δικός μας! Είχε βρεθεί πάλι άξαφνα και πάλι στα χέρια ά λ λ ο υ τρίτου! Έχει μήπως απ’ τους αναγνώστες μας κανένας αντίρρηση; Τότε τα «Νεοελληνικά Χρονικά» όπως βρέθηκαν εκείνη τη στιγμή και τυπωμένα και έτοιμα, στάθηκαν. Και σαν να μην έφτανε αυτό, είδαμε ότι και το περιεχόμενό τους δεν μας αντιπροσώπευε γνήσια. Είχαμε πλαστοποιηθεί, στην απόσταση. Τότε έμειναν τα καϋμένα στο ράφι!

Έτσι, αναγκαστήκαμε να τα κάμουμε τώρα «ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ» και, να κινήσωμε μόνοι. Ο χρόνος θα δείξει –και το έχει ίσως δείξει, περίου για μας- αν οι τίτλοι κάμνουν τα πράγματα, ή τα πράγματα τους τίτλους.

Κυκλοφόρησαν μόλις 5 τεύχη του περιοδικού από τον Μάιο έως τον Αύγουστο του 1937 (το τελευταίο ήταν διπλό τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου). Στα «Νεοελληνικά Σημειώματα» με τον υπότιτλο «Μηνιαία έκδοση ελέγχου κριτικής και μελέτης» ιδρυτής, ιδιοκτήτης, διευθυντής και υπεύθυνος όπως μαθαίνουμε από το εξώφυλλο του ήταν ο Γιάννης Σκαρίμπας. Το περιοδικό είχε ως έδρα τη Χαλκίδα και διευθυντής ύλης και επιμελητής εμφανιζόταν ο Γιάννης Φλιάσιος. Με αυτό συνεργάστηκαν διάφοροι λογοτέχνες, ανάμεσά τους ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Νίκος Παππάς, ο Γιώργος Κοτζιούλας, ο Ηλίας Ζιώγας.

Με εξαιρετικά ενδιαφέρον περιεχόμενο και την προσωπικότητα του Γιάννη Σκαρίμπα να αποτυπώνεται διάπλατα στις απολαυστικές σελίδες του, βρίσκει κανείς διάφορα σημεία (με την υπογραφή του ή χωρίς) που θα τον κάνουν να τσακίσει τη σελίδα ώστε να την ξαναβρίσκει εύκολα. Ένα από αυτά είναι και το παρακάτω¹: