«Όλοι μαζί κινούμε, συρφετός». Ο Καρυωτάκης πάντα θα επιστρέφει

Επειδή ήταν καινοτόμος και πρωτοποριακός; Επειδή ήταν δραστήριος και καυστικός; Επειδή η ερωτική του ζωή δεν ήταν μερικές τυπικές επιστολές; Επειδή το σκληρό τέλος προκάλεσε τόσες συζητήσεις; Πολλά «επειδή» και πολλά ερωτήματα μπορούν να τεθούν για τη διαχρονικότητα και τη δύναμη της ποίησης του Καρυωτάκη στις μέρες του Instagram. Το πιο σημαντικό όμως δεν είναι οι ερωτήσεις που μπορεί να θέσει κανείς για τον Καρυωτάκη, αλλά οι απαντήσεις που μπορεί να πάρει ψηλαφώντας το μεγαλείο της ποίησής του.

Εκδόσεις με τα ποιήματα ή και τα πεζά του υπάρχουν διάφορες. Άλλες καλές και προσεγμένες, άλλες όχι. Η τελευταία έκδοση που συγκεντρώνει ποιήματα και πεζά είναι μία καλή αφορμή ο Καρυωτάκης να επιστρέψει.

Ένας από τους λόγους που ξεχωρίζει από άλλες παρόμοιες είναι η αποκατάσταση των κειμένων στην αρχική τους μορφή. Ένας άλλος, τα υπόλοιπα κεφάλαια που πλαισιώνουν το ποιητικό και πεζογραφικό έργο του Καρυωτάκη, όπως το αναλυτικό και κατατοπιστικότατο χρονολόγιο, κριτικές για το έργο του, επιστολές, πλούσια ενδεικτική βιβλιογραφία, μεταφράσεις, ενδεικτικός κατάλογος με μελοποιήσεις κ.ά. Δεν μιλάμε δηλαδή για μία απλή συγκεντρωτική παράθεση των ποιημάτων και των πεζών του ποιητή, για τον οποίο πρόσφατα υποψήφια Ευρωβουλευτής αναρωτήθηκε στην Πρέβεζα: «Πως γίνεται ο Καρυωτάκης να ήταν τόσο λυπημένος σε μια υπέροχη πόλη;», αλλά για έναν πλούσιο τόμο αφιερωμένο στην πνευματική του κατάθεση.

Ευτυχώς, ο Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας Δημήτρης Δημηρούλης, που είχε την επιμέλεια του πολυσέλιδου τόμου (σχεδόν 800 σελίδες), γνωρίζει ότι ο Κώστας Καρυωτάκης έζησε μόνο τον τελευταίο μήνα της ζωής του στην Πρέβεζα και προσεγγίζει το έργο και τον άνθρωπο Καρυωτάκη με σεβασμό και γνώση. Εξηγεί και φωτίζει διάφορα σημεία, άλλοτε σκοτεινά και άλλοτε μπερδεμένα. Φεύγει από τα κλισέ «Αυτοκτονία», «Πολυδούρη», «Πρέβεζα» και αναζητά τον Καρυωτάκη σήμερα. Επικεντρώνεται στη διαχρονικότητά του και όχι τόσο στη μυθολογία του. Παίρνει τον οδικό χάρτη του Καρυωτάκη και μας σημειώνει κάποιες από τις διαδρομές του.

Ήταν πολύ αργά κι όλοι είχαν φύγει απ’ το καφέ εκτός από έναν γέρο που καθόταν στις σκιές των φύλλων του δέντρου που έπεφταν μπροστά από την ηλεκτρική λάμπα. Κατά τη διάρκεια της μέρας ο δρόμος ήταν σκονισμένος, μα τη νύχτα η σκόνη βάρυνε από τη δροσιά και ο γέρος απολάμβανε να κάθεται μέχρι αργά επειδή ήταν κουφός και τώρα τη νύχτα ήταν ήσυχα κι αυτός ένιωθε τη διαφορά. Οι δύο σερβιτόροι μες στο καφέ γνώριζαν ότι ο γέρος είχε ψιλομεθύσει και, ενώ ήταν καλός πελάτης, ήξεραν πως αν μεθύσει περισσότερο θα φύγει χωρίς να πληρώσει, οπότε τον παρακολουθούσαν από κοντά.

***
Την ημέρα εκείνη ο Ιησούς ήταν απ’ το πρωί σκυθρωπός. Ο Πέτρος που καταλάβαινε γιατί τον πλησίασε και του είπε «Κύριε, δεν υπάρχει άλλος τρόπος ν’ απαλλαγεί ο κόσμος από την αμαρτία;». «Όχι», αποκρίθηκε ο Κύριος, «η αμαρτία μόνον από το ίδιο της το χέρι αποθνήσκει».

Όλοι οι άνθρωποι κι όλοι των ανθρώπων οι Θεοί είναι αυτόχειρες.

***

Όταν εκπληρώθηκαν οι γραφές δεν το κατάλαβε κανείς. Οι γραφές εγράφησαν σε λόγο κρυπτικό και διφορούμενο και δεν μπορούσαν την καρδιά του κόσμου του απλού ν’ αγγίξουν. Μόνον ο νόμος εξουσίαζε με πυγμή τη ζωή τους, όμως κι αυτός μες στην πολυπλοκότητά του είχε αποθάνει. Η επανάσταση ήταν πια αναπόφευκτη με πρώτα θύματα τους ανεμόμυλους κι έπειτα χίλιες μάγισσες σε μια αιώνια πυρά.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

«Εμπρός, μαρς!»

«Άκουσες τίποτα. Τομ;»

Η κυρία Χίγκντον σήκωσε την κουρτίνα και κοίτα­ξε έξω. Έτριψε τα μάτια της και κοίταξε ξανά… Κι άφησε ένα στεναγμό γέλιου.

«Δεν είναι για γέλια» παραπονέθηκε ο άντρας της,

«Ω, μα είναι, Τομ! Έλα να δεις!»

«Να έρθω και να δω τι; Μήπως έφτασε ο εφημέριος με μια χειράμαξα για να πάρα τα έπιπλα μας;»

«Αν έκλεινες το στόμα σου για λίγο, Τομ, και άνοιγες τα αυτιά σου, μπορεί να άκουγες κάτι που θα σου ζέσταινε την καρδιά».

«Τι εννοείς;»

«Σώπα, Τομ, και άκου!»

Και τότε, πολύ απαλά στην αρχή, αλλά όλο και δυ­νατότερα στη συνέχεια, άκουσε:

«Θέλουμε πίσω τους δασκάλους μας! Θέλουμε πί­σω τους δασκάλους μας! Δικαιοσύνη! Δικαιοσύνη! Θέλουμε πίσω τους δασκάλους μας!»

«Τι στο καλό;…»

«Είναι τα παιδιά! Αυτά τα υπέροχα, θαυμάσια παιδιά! Η Βάιολετ τα κατέβασε σε απεργία! Το σχο­λείο κατέβηκε σε απεργία!»

Ο Τομ άνοιξε βίαια την πόρτα και κοίταξαν έξω· ένα πλήθος από πανό που ανέβαιναν και κατέβαιναν στον αέρα πάνω από τα παιδιά που παρέλαυναν μαζί με τις μανάδες τους. Στα κοντινά χωράφια υπήρχαν κι άλλοι που κοίταζαν. Άντρες που κράδαιναν σκαλιστήρια και γάντζους κλαδέματος και ύψωναν τις φωνές τους σε επευφημίες.

«Δεν πρέπει να τη φωνάζουμε Βάιολετ πια!» είπε ο Τομ. «Δεν είναι το σωστό χρώμα. Θα πρέπει να τη φωνάζουμε ΚΟΚΚΙΝΗ! Κόκκινη Πότερ, η φίλη των εργατών! Τραγούδησε μας την «Κόκκινη Σημαία», Βάιολετ!»

Η Βάιολετ χαμογέλασε, χαιρέτησε και άρχισε να κραυγάζει τον ύμνο των εργατών. Προχώρησαν και πέρασαν μπροστά από το σχολείο, όπου ο Άικιν και οι υπόλοιποι στέκονταν παγωμένοι από λύσσα, σαν κακά πνεύματα που σηκώθηκαν από τους τάφους τους και περιφέρονται άσκοπα στο φως. Η Ντόρα κα­τέβασε το κεφάλι της και μπήκε μέσα.

«Κάντε κύκλο!» διέταξε η Βάιολετ, και ξεκίνησαν μια κυκλική πορεία, καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέ­ρος του χωριού. Καθώς; περπατούσαν καμαρωτά μπροστά από το σπίτι της κυρίας Φίλποτ, η καλή γυ­ναίκα όρμησε έξω, κραδαίνοντας ένα φαράσι και μια σκούπα, λες και σκόπευε να κόψει πρώτα μερικά κε­φάλια και μετά να τα μαζέψει.

«Θα σας κόψω το λαιμό ολωνών σας!» ούρλιαξε.

«Το δικό σου λαιμό να πας να κόψεις» ανταπάντη­σε η κυρία Πότερ, γυρνώντας προς το μέρος της με τις μικρές γροθιές της σηκωμένες. Σαν κυνηγημένη, η κυ­ρία Φίλποτ χώθηκε πάλι στο σπίτι της, και η κυρία Πότερ ξαναβρήκε το βήμα της τραγουδώντας: «Η Κόκκινη Σημαία θα ανεμίζει εδώ!».