Η εξοχική Λευκάδα

Αργά το απόγευμα, πλησιάζοντας το νοτιότερο άκρο της Λευκάδας, όλα λάμπουν στο φως. Σαν ένα ηλιοβασίλεμα στο Θερμαϊκό. Δεκάδες χρωματιστά γουιντσέρφινγκ, μεγάλα ιστιοφόρα και βάρκες στην οργιαστική βλάστηση των νερών. Οι ακτές είναι μέσα στο πράσινο.
Ένα χωριό ψαράδων, η Βασιλική, που έχει όμως περισσότερο αγροτικό χαρακτήρα. Στα δεξιά, λίγα παραθαλάσσια εστιατόρια και ξενοδοχεία. Αριστερά, η πλαζ, τα θαλάσσια σπορ, μοντέρνα καταστήματα παγωτών και φρούτων. Στο τέρμα του ανηφορικού δρόμου που διασχίζει το χωριό, δεκάδες ξενώνες με χαρακτηριστική αρχιτεκτονική μορφή μέσα στα σπάρτα, σε εκτάσεις έρημες. Μια δισκοθήκη μέσα στο λιβάδι, σ’ έναν αχανή κήπο. Τα κάμπινγκ αρχίζουν μετά, δίπλα στη θάλασσα. Τα βράδια φυσάει πάντα ένας άνεμος θερμός, θαλασσινός. Όλα τα μέσα μεταφοράς επιστρατεύονται από κει προς όλα τα σημεία του νησιού. Οι αποστάσεις εκμηδενίζονται. Ποιος βιάζεται να φτάσει στην πόλη της Λευκάδας με 42 βαθμούς;
Μερικές μέρες στο Νυδρί συμπληρώνουν την κοσμοπολίτικη όψη μιας μεταμορφωμένης Λευκάδας. Διεθνές παραθεριστικό κέντρο, μια προσπάθεια που πολύ γρήγορα καρποφόρησε. Σε τρεις λωρίδες: η παραθαλάσσια με δεκάδες κέντρα φαγητού και αναψυχής. Η άσφαλτος με πολυτελή καταστήματα και λιχουδιές. Μετά τα μεσάνυχτα μεταβάλλεται σε Ταγγέρη. Ορχήστρες, δισκοθήκες και καλλιτέχνες του τραγουδιού ακούγονται σε πολύ μεγάλο βάθος στην κωμόπολη. Η ίδια αυτή πόλη έχει πολυδαίδαλους δρόμους όπου επαύλεις συνορεύουν με φάρμες, κήπους με οπωροφόρα ή αγροικίες μοντέρνου ρυθμού. Οι υπηρεσίες προσφέρονται αφειδώς.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΩΤΗ: «ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΥΠΟΠΤΟΙ»:
«Μέρες Αδέσποτες»(1995)
«Είμαι αυτό που κυνηγάω» (2000)

α) Έρωτας – Θάνατος
Το ζήτημα του έρωτα και του θανάτου δεν αποτελεί ένα καινούργιο ή ευρη ματικό δίπολο στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Αντίθετα, ενέχει μια αρχέγονη καταγωγή που κοσμείται από φιλοσοφικές, λογοτεχνικές, καλλιτε χνικές και ψυχαναλυτικές καταβολές, συμβολίζοντας διαχρονικά τον αέναο αγώνα του είδους απέναντι στη ζωή και το τέλος της, τη συνεχή διαπάλη ανά μεσα στην ηδονή της δημιουργίας και την οδύνη της απώλειας. Ο Γ. Ρίτσος θέτει το ζήτημα αυτό ως πλήρη επίγνωση του ανθρώπινου δράματος στην
ποιητική του διάσταση στη Σονάτα του σεληνόφωτος: «Το ξέρω πως καθέ νας μονάχος πορεύεται στον έρωτα, μονάχος στη δόξα και στον θάνατο». Κι αυτό γιατί η βαθιά επίγνωση καθιστά το δίπολο αυτό ένα αρχέγονο «σχήμα» της ανθρώπινης φύσης το οποίο διαφοροποιεί αισθητά τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα. Η ανθρώπινη συνείδηση του υποκειμένου είναι αυτή που ουσιαστικά ωθεί το υποκείμενο να μελετήσει, να εκφράσει αλλά και να συμφι λιωθεί με το πεπρωμένο του, αφήνοντας με τον δικό του τρόπο το ίχνος του πάνω στο ιστορικό και πολιτισμικό συνεχές. Το στοιχείο του έρωτα στο κείμενο «Μέρες αδέσποτες» είναι πανταχού παρόν με μια βαθιά υπαρξιστική χροιά. Αναγνωρίζεται σχεδόν σε κάθε στίχο, άλλοτε μέσα από ένα αίσθημα αναζήτησης κι άλλοτε μέσα από μια βαθιά εξομολόγηση η οποία διαπερνά τα μόρια της ατομικής ύπαρξης. Θα μπορούσε να πει κανείς πως η αναζήτηση του έρωτα λαμβάνει τη μορφή μιας διαρκούς υπαρξιακής περιπλάνησης από σώμα σε σώμα, από αίμα σε αίμα, από πόλη σε πόλη κ.ο.κ., με τον δημιουργό να ιστορεί λυρικά την περιπέτειά του ως ένα υποκείμενο βαθιά τραυματισμένο.

Τόσα χρόνια μες στους χάρτες μου σε ψάχνω / κι ας μην έσκυψες ποτέ στο μέτωπό μου / με τα δυο σου χείλια
να αφήσεις μια ανάσα στη ζωή μου.

Σήμερα συμπληρώνονται δύο χρόνια από τον θάνατο του Μάνου Ελευθερίου. Το βιβλίο του Μιχάλη Ζ. Κοπιδάκη, «Μονώτης και ευόμιλος»- Μνήμη Μάνου Ελευθερίου, τυπώθηκε τον Φεβρουάριο του 2020 σε 100 αντίτυπα εκτός εμπορίου. Σήμερα στο ΠΟΙΕΙΝ παρουσιάζουμε ένα μέρος από τον Πρόλογό του. 

`

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

Στην Λιλή

μυροφόρου αναλαβούσαν τάξιν

`

Ο Μάνος Ελευθερίου δεν ήταν θιασώτης ούτε του απολαυστικού ούτε του πρακτικού βίου παρά του θεωρητικού, και ως εκ τούτου επεδίωκε τη µοναξιά, που του επέτρεπε να συνέρχεται από την τύρβη του κόσμου, να μελετά, να συγγράφει και να φροντίζει τις συλλογές που είχε καταρτίσει µε πράγματα αμφισβητούμενης χρησιμότητας. Εξαφανιζόταν λοιπόν κατά διαστήματα από προσώπου γης, προφασιζόταν ασθένειες αδιάγνωστες και αναχωρούσε συχνά με συντροφιά την οξυμμένη φαντασία του σε πολυήμερα προσκυνηματικά ταξίδια σε τόπους αλαργινούς. Όλα αυτά τα µηχανευόταν για να αποτραβηχθεί σε μια γωνιά του ερημητηρίου του με ένα βιβλίο ανοιχτό στο χέρι.΄Ετσι στάθηκε εφ’ όρου ζωής 0 τυπικός µονώτης και ιδιαστής.
Από την άλλη οι επαγγελματικές και κοινωνικές υποχρεώσεις (επιμελητής εκδόσεων χαλκέντερος, συγγραφέας πολυγραφότατος και οργανικός διανοούμενος του ευρύτερου χώρου) τον ανάγκαζαν και να συναγελάζεται και να συνεργάζεται με ανθρώπους απαιτητικούς και αγχωμένους, όπως είναι κατά κανόνα οι συγγραφείς, οι εκδότες, οι καλλιτέχνες και οι δημοσιολόγοι et hoc genus omne. Σε αυτό το αγωνιστικό πεδίο ακολουθούσε κατά γράμμα τη συμβουλή που είχε δώσει στον εαυτό του ο στωικός φιλόσοφος και για κακή του τύχη αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος (1, 6): εύόμιλος καί εύχαρις ού κατακόρως.

ΒΡΗΚΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ, κάτω απ’ το τραπέζι, ένα σημειωματάριο. Ρώτησα τους σπιτικούς μην ήταν δικό τους. Δεν ανήκε σε κανέναν. Ήταν ένα όμορφο και κομψό σημειωματάριο με μπλε εξώφυλλο και χρυσά γράμματα. Άρχισα να το ξεφυλλίζω, για να καταλάβω ποιανού ήταν. Ξαφνιάστηκα κιόλας απ’ το κοίταγμα της πρώτης σελίδας. Ήταν γραμμένο τ’ όνομα ενός υψηλού προσώπου, η διεύθυνση του σπιτιού του, ο αριθμός τηλεφώνου. Γύρισα τη δεύτερη σελίδα, κι εκεί, το ένα κάτω από το άλλο, τα ονόματα τριών προσωπικοτήτων, με τη διεύθυνση του σπιτιού τους και τον αριθμό του τηλεφώνου. Όσο γύριζα τις σελίδες, τόσο μεγάλωνε και η έκπληξή μου. Το σημειωματάριο ήταν γεμάτο με τις διευθύνσεις γνωστών ανωτέρων κυβερνητικών υπαλλήλων, οικονομολόγων και άλλων. Ο κατώτερος βαθμός της κρατικής ιεραρχίας, ανάμεσά τους, ήταν ο βαθμός του Γενικού Διευθυντή… Πρόσεξα και κάτι άλλο: στο σημειωματάριο αυτό, ήταν καταχωρισμένα τα ονόματα των πιο δυναμικών πολιτικών του τόπου μας.

Όποιος και να ’ταν στη θέση μου, θα δοκίμαζε την ίδια μ’ εμένα αμηχανία. Το σημειωματάριο αυτό με τις διευθύνσεις σημαινόντων προσώπων μοιάζει σαν μπόμπα έτοιμη να σκάσει. Το δίχως άλλο θα το άφησε σπίτι μου κρυφά κάποιος εχθρός μου. Με κυρίεψε ένας ανεξήγητος φόβος. Μπορεί να χτυπήσει ξαφνικά η πόρτα, να χυμήξουν μέσα χαφιέδες και να μου πουν:

— Βγάλε το σημειωματάριο!

Εγώ τρέμοντας θα ρωτήσω:

— Τι σημειωματάριο ζητάτε;

Θα ψάξουν το δωμάτιο μου. Θα βρουν το σημειωματάριο κάτω απ’ το τραπέζι, λες και το βάλανε εκεί οι ίδιοι, με τα χέρια τους.

Ξέρω πολύ καλά αυτό που θα συμβεί. Ο παλιάνθρωπος που άφησε ξεπίτηδες σπίτι μου αυτό το σημειωματάριο, θα ειδοποίησε κιόλας την αστυνομία. Φως φανάρι πως έπεσα σε μεγάλη παγίδα…

Όταν θα βρουν το σημειωματάριο οι αστυνομικοί θ’ αρχίσουν να λένε:

— Ομολόγησε!… Βαστάς μητρώο κι έγραψες σ’ αυτό το σημειωματάριο τα ονόματα τόσων υψηλών προσώπων; Για να κάνεις εκβιασμούς, ε; Ίσως και καμιά δολοφονία;

Αμάν, Γιαραμπή μου!… Τι να τους πω; Σάμπως θα με πιστέψουν;

Πρέπει αμέσως να το κάψω το σημειωματάριο και τη στάχτη του να τη σκορπίσω στους τέσσερις ανέμους. Ποιος άτιμος να μου σκάρωσε αυτή τη δουλειά;

[ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ]

Φεµινιστική κριτική και γλώσσα

`

Ένα άλλο θεµελιακό ζήτηµα, για το οποίο διίστανται οι γνώµες, είναι το ερώτηµα αν
υπάρχει ή όχι µια εγγενώς γυναικεία γλώσσα. Υπάρχει µια µακρά παράδοση
συζήτησης γι’ αυτό το θέµα στον φεµινισµό. Για παράδειγµα η Βιρτζίνια Γουλφ (στα
κεφάλαια 4 και 5 του εκτενούς µαχητικού δοκιµίου Ένα δικό σου δωµάτιο)
υποστηρίζει ότι η χρήση της γλώσσας διαφοροποιείται ανάλογα µε το φύλο, έτσι
ώστε όταν µια γυναίκα επιχειρεί να γράψει µυθιστόρηµα αντιλαµβάνεται ότι δεν
υπάρχει ‘καµία κοινή φράση έτοιµη για να τη χρησιµοποιήσει’. Οι µεγάλοι άντρες
µυθιστοριογράφοι έχουν γράψει µια ‘φυσική πρόζα, που κυλούσε γοργά όχι όµως
απρόσεχτα, εκφραστικά αλλά όχι εξεζητηµένα, και που είχε ένα δικό της χρώµα
χωρίς να παύει να είναι κοινό κτήµα’. Παραθέτει ένα παράδειγµα και λέει: ‘Αυτή
είναι µια αντρική φράση’. ∆εν εξηγεί τις ιδιότητές της αλλά το παράδειγµα
χαρακτηρίζεται από προσεκτικά ισορροπηµένα ρητορικά σχήµατα. Αλλά ‘επρόκειτο
για µια φράση ακατάλληλη να χρησιµοποιηθεί από µια γυναίκα’ και οι γυναίκες
συγγραφείς που προσπάθησαν να τη χρησιµοποιήσουν (Σαρλοτ Μπροντέ, Τζόρτζ
Έλιοτ) κακοπάθησαν. Η Τζέην Ώστεν την απέρριψε και στη θέση της ‘επινόησε µια
τελείως φυσική και καλοσχηµατισµένη φράση κατάλληλη για δική της χρήση’,15
αλλά η Γουλφ δεν δίνει ούτε περιγραφή ούτε παράδειγµα αυτής της φράσης. Μπορεί
κανείς να υποθέσει ωστόσο ότι τα χαρακτηριστικά µιας ‘γυναικείας φράσης’ είναι ότι
οι περίοδοι συνδέονται χαλαρότερα και δεν είναι προσεκτικά ισορροπηµένες και
σχηµατοποιηµένες όπως στην αντρική πρόζα.