ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΠΕΣΣΟΑ

(Λισαβόνα 1888-1935)

«Όσο νιώθω το δροσερό αεράκι στα μαλλιά μου
και βλέπω τον ήλιο να λάμπει δυνατά πάνω στα φύλλα,
Δεν θα ζητήσω τίποτα άλλο.
Τι καλύτερο πράγμα θα μπορούσε το πεπρωμένο να μου δώσει;»

Σήμερα, 30 Νοεμβρίου, κλείνουν ογδόντα χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Πορτογάλου ποιητή Φερνάντο Πεσσόα, που σημάδεψε με το έργο του όχι μόνο τα γράμματα της πατρίδας του, αλλά όλη την παγκόσμια λογοτεχνία.

Η πολύπλοκη προσωπικότητά του ,που εμφανίζεται με περισσότερα από 80 πρόσωπα τους «ετερωνύμους» του,* που δεν τους αποκαλούσε «ψευδώνυμους» ,γιατί ένιωθε ότι δεν συλλάμβαναν την πραγματική αλήθεια της ανεξάρτητης πνευματικής ζωής τους. Αυτά τα επινοημένα πρόσωπα υποστήριζαν, ενίοτε, μη δημοφιλείς ή ακραίες απόψεις, πλασμένα κατʼ εικόνα και ομοίωση ,όχι αυτού του ίδιου ,αλλά άλλων, που εκφράζουν όμως, κατά βάθος, αυτόν τον ίδιο, είναι ένα απλό παράδειγμα της πολυπλοκότητας του δημιουργού.. Ποιητής, συγγραφέας, λογοτεχνικός κριτικός, εκδότης και φιλόσοφος, ο ίδιος, έγραψε , επίσης, και μετάφρασε από τα Αγγλικά και τα Γαλλικά . Χαρισματικός, πανέξυπνος, είρων, αντιφατικός ,γνώστης του εαυτού του.

«Ενθάδε κείται εκείνος που θεωρούσε τον εαυτό του τον καλύτερο
από τους ποιητές στον κόσμο όλο ∙
Στη ζωή δεν είχε ούτε χαρά ούτε ξεκούραση».

Επιτάφιος ,1907

Νομίζω ότι μερικές από τις ρήσεις του, διάσπαρτες στα διάφορα κείμενά του, μπορούν εύκολα να δώσουν την εικόνα μιας από τις πλέον σημαντικές λογοτεχνικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα και του μεγαλύτερου ποιητή της Πορτογαλικής γλώσσας, εκείνη του Φερνάντο Πεσσόα.

ΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΕΣΣΟΑ

Ο ανθρωπισμός είναι αγενής

Ζωή είναι αυτό που κάνουμε από αυτή. Τα ταξίδια είναι οι ταξιδιώτες. Αυτό που βλέπουμε δεν είναι αυτό που βλέπουμε, αλλά αυτό που είμαστε.

Καμιά έξυπνη ιδέα δεν μπορεί να κερδίσει τη γενική αποδοχή, εάν κάποια βλακεία δεν έχει αναμειχθεί μαζί της.

Όλα με ενδιαφέρουν, αλλά τίποτα δεν με κρατάει

Η λογοτεχνία είναι ο καλύτερος τρόπος να αγνοείς τη ζωή

Φέρω τα τραύματα από όλες τις μάχες που απέφυγα

Δεν υπάρχουν κανόνες. Όλοι οι άνθρωποι είναι εξαιρέσεις ενός ανύπαρκτου κανόνα.

Προκειμένου να καταλάβω, κατάστρεψα τον εαυτό μου

Εγώ είμαι το μέγεθος αυτού που βλέπω, και όχι το μέγεθος του ύψους μου

Το παρελθόν μου είναι το παν ,εκεί όμως δεν έτυχε ποτέ να βρεθώ.

Υπάρχουν πλοία που ταξιδεύουν σε πολλά λιμάνια, αλλά ούτε ένα δεν πάει εκεί όπου είναι επώδυνο.

Ναι, μιλώντας για τους ανθρώπους με πιάνει ύπνος.

Αν γράψω αυτό που νιώθω , είναι σαν να μειώνω τον πυρετό του συναισθήματος. Αυτό που ομολογώ είναι δεν έχει σημασία, γιατί όλα είναι ασήμαντα.

Σκοπός της κατώτερης τέχνης είναι ν΄ αρέσει, της μέσης τέχνης να πάει πιο ψηλά την κορυφή, σκοπός της ανώτερης τέχνης νʼ απελευθερώσει.

*Βλ.λίαν προσεχώς, «Το μπερδεμένο κουβάρι», Εισαγωγή, Επιλογή, Μετάφραση Γιάννης Σουλιώτης, Εκδ. Αρμός 2015
.
Γιάννης Σουλιώτης

Αθήνα,30 Νοεμβρίου 2015